اقدامات قبل از بارداری | راهنمای کامل صفر تا صد

احتمالا تصمیم گرفته‌اید نوزادی را به جمع خانواده‌تان اضافه کنید و به زندگی‌تان رنگ و بوی تازه‌ای ببخشید. مراقبت‌های بهداشتی قبل از بارداری اهمیت زیادی در تجربه بارداری سالم و لذت‌بخش دارند و کمک می‌کنند تا نوزادتان را سالم و سلامت در آغوش بگیرید. در این مطلب از وبسایت مای‌بیبی، قرار است تمام اقدامات ضروری قبل از بارداری را، شفاف و کامل، به شما بگوییم تا با آگاهی کامل برای این تجربه جدید اقدام کنید.

بهترین سن بارداری چه موقع است؟

آیا واقعا سن ایدئالی برای بارداری وجود دارد؟ متأسفانه، هیچ پاسخ مستقیمی برای این سوال وجود ندارد و نمی‌شود نظر قطعی داد. به‌طورکلی، هر چه زودتر برای بارداری اقدام کنید بهتر است؛ چون با افزایش سن، قدرت باروری شما کمتر می‌شود و ممکن است باردار شدن سخت شود.

شما با تمام تخمک‌هایی که در طول عمر باروری‌تان خواهید داشت، به دنیا آمدید و کیفیت این تخمک‌ها با گذشت زمان کم می‌شود. اگر در سن ۳۵ یا ۴۰سالگی اقدام به بارداری کنید، با تخمک‌هایی باردار می‌شوید که از ده‌ها سال پیش در تخمدان‌های‌تان ذخیره شده بودند.

از نظر بیولوژیکی، ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که این تخمک‌ها به‌اندازه سال‌های پیش باکیفیت باشند. این موضوع در مورد تعداد اسپرم‌های مرد هم صادق است. البته که بدن آقایان در هیچ مرحله‌ای تولید اسپرم را متوقف نمی‌کند؛ ولی با افزایش سن، کیفیت مایع منی خیلی کمتر می‌شود.

آگاهی از بهترین سن برای بارداری باعث می‌شود خطرات بارداری و میزان سقط جنین را به حداقل برسانید. به‌هرحال بهتر است بدانید باردار شدن بعد از 35 سالگی غیرممکن یا حتی غیرعادی نیست و ممکن است بتوانید تا زمان یائسگی، باردار شوید.

رابطه خوب و سلامت روان مادر و پدر

آیا از نظر روانی برای باردار شدن و مراقبت از نوزاد آماده‌اید؟ در مورد بچه‌داری و والدگری چه‌قدر می‌دانید؟ رابطه شما با همسرتان چگونه است؟ پاسخ شفاف به این سوالات، به شما کمک می‌کند تا نگاه کاملی به شرایط و روابط خانواده‌تان بیندازید؛ چون نقش خیلی مهمی در تصمیم‌گیری برای باردار شدن دارند. لازم است از همه مسئولیت‌های بچه‌دار شدن آگاه باشید و قبل از مادر شدن یا پدر شدن، مطالعه‌‎تان را درباره خودشناسی، بارداری و فرزندپروری زیاد کنید.

اگر استرس یا افسردگی دارید، لازم است قبل از بارداری رفع کنید. رابطه شما با همسرتان نقش مهمی در سلامت روان کودک‌تان خواهد داشت و بهتر است برای بهبود هر چه بیشتر رابطه‌تان قبل از بارداری زمان بگذارید. سلامت روان و رابطه شما، سلامت روان فرزندتان را تامین و تضمین می‌کند.

چطور باردار شویم؟

اگر می‌خواهید باردار شوید، لازم است از زمان تخمک‌گذاری‌تان اطلاع داشته باشید. این کار جز با پایش و کنترل منظم چرخه پریود ممکن نمی‌شود. با ثبت زمان شروع و پایان قاعدگی در یک تقویم متوجه می‌شوید طول چرخه شما ماه به ماه چگونه تغییر می‌کند.

اگر خونریزی نامنظم یا لکه‌بینی دارید، لازم است پیگیری کنید. در صورت باردار شدن، پزشک اولین سوالی که از شما می‌پرسد، درباره اولین روز آخرین پریودتان است تا سن بارداری‌ را حساب کند؛ بنابراین لازم است شما به چرخه پریودتان آگاه باشید. برای این کار می‌توانید از تقویم پریود مای‌لیدی استفاده کنید.

هم‌چنین، با آگاهی از چرخه پریود می‌توانید روز تخمک‌گذاری را مشخص کنید و نزدیک زمان تخمک‌گذاری رابطه جنسی بدون پیشگیری داشته باشید تا شانس بارداری‌تان را بالا ببرید. استفاده از کیت‌ تشخیص زمان تخمگ‌گذاری هم کمک می‌کند تا متوجه شوید احتمال تخمک‌گذاری در چه روزی بیشتر است.

ویزیت پزشک زنان یا ماما؛ چکاپ بارداری

—چکاپ قبل از بارداری—

قبل از باردار شدن، با پزشک متخصص زنان یا ماما در مورد مراقبت‌های بهداشتی قبل از بارداری صحبت کنید. پزشک یا ماما سابقه سلامتی و پزشکی شما را بررسی می‌کند و در مورد شرایطی که می‌تواند روی بارداری‌تان  تأثیر بگذارد، صحبت می‌کند. به بعضی از مواردی که در این ملاقات معمولا کنترل یا بررسی می‌شوند، اشاره می‌کنیم:

• مشکلات بارداری قبلی
• داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید
• آزمایش‌ها و واکسن‌هایی که ممکن است نیاز داشته باشید
• اقداماتی که می‌توانید قبل از بارداری برای جلوگیری از برخی نقص‌های مادرزادی انجام دهید
• تغذیه سالم در دوران بارداری
• نحوه مدیریت یا کنترل بیماری جسمی یا روانی فعلی
• داروهایی که می‌توانید یا نمی‌توانید در دوران بارداری مصرف کنید

هم‌چنین شما می‌توانید لیستی از سوالاتی که در ذهن‌تان دارید، بنویسید و همه را از پزشک یا ماما بپرسید.

واکسیناسیون در بارداری

بیشتر واکسن‌ها در دوران بارداری بی‌خطرند و بعضی از آن‌ها مثل واکسن آنفولانزا و  واکسن کزاز به‌طور خاص، در دوران بارداری توصیه می‌شوند. انجام واکسیناسیون مناسب در زمان مناسب می‌تواند به حفظ سلامتی شما و نوزادتان کمک کند.

آزمایش‌های قبل از بارداری

آزمایش‌های قبل از بارداری به شما کمک می‌کند مطمئن شوید بدن شما برای بارداری آماده است تا در شرایطی مناسب اقدام به بارداری کنید. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• آزمایش‌های هماتولوژی یا بررسی سلامت خون مثل شمارش گلبول‌های خون، بررسی سطح آهن و کم‌خونی و تشخیص نوع گروه خونی
• آزمایش‌های بیوشیمی مثل بررسی سطح ویتامین دی، کلسیم و کلسترول خون
• آزمایش هورمون‌ها مثل هورمون‌های تیروئید و زنانه
• آزمایش‌های سرولوژی مثل آزمایش تشخیص هپاتیت ب، سرخک، سرخجه، اوریون، واریسلا، دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه
• آزمایش‌های میکروبیولوژی مثل بررسی کلامیدیا، سوزاک و غربالگری سرطان دهانه رحم

تست پاپ‌اسمیر و معاینه لگن دو مورد از معاینه‌هایی‌اند که برای اطمینان از سلامت دهانه رحم و سلول‌های آن انجام می‌شود. این موضوع به شما کمک می‌کند تا درمان‌های لازم را انجام دهید و از آسیب‌های احتمالی به جنین‌تان پیشگیری کنید.

آزمایش ژنتیک قبل از بارداری

انجام آزمایش‌های ژنتیک قبل از بارداری اجباری نیست؛ اما اگر در خانواده‌تان سابقه بیماری‌های ژنتیکی دارید یا قبلا سقط جنین یا ناباروری داشتید، بهتر است یک جلسه مشاوره ژنتیک قبل از بارداری داشته باشید. اگر لازم شد، با انجام آزمایش خون متوجه شوید که زمینه بیماری‌های ژنتیکی (کم‌خونی داسی‌شکل، فیبروز سیستیک و…) دارید یا خیر. با این آزمایش، شما با خیالی راحت برای بارداری اقدام می‌کنید.

مراقبت از دندان‌ها و ویزیت دندان‌پزشک

—مراقبت از دندان قبل از بارداری—

اگر دندان‌های‌تان را مرتب مسواک و نخ دندان نمی‌زنید، الان وقتش رسیده که این کار را به یک عادت تبدیل کنید. در بارداری به‌دلیل تغییرات هورمونی، احتمال ابتلا به بیماری لثه و دندان زیاد می‌شود؛ مشکلی که ممکن است باعث زایمان زودرس شود. بنابراین دندان های خود را همیشه تمیز نگه دارید، نخ دندان بکشید و با دهانشویه بشویید.

یکی از کارهایی که لازم است قبل از بارداری انجام دهید، چکاپ دندان‎پزشکی است. در زمان بارداری امکان انجام اقدامات دندان‌پزشکی به‌دلیل حفظ سلامت جنین محدود می‌شود. بنابراین برای این‌که از سلامتی دندان‌های‌تان مطمئن شوید، لازم است به دندان‌پزشک مراجعه کنید.

شروع مصرف اسیدفولیک

حداقل ۱ ماه قبل و در طول بارداری تا هفته ۱۲، لازم است هر روز ۴۰۰ میکروگرم اسیدفولیک مصرف کنید. اسیدفولیک به پیشگیری از نقص های مادرزادی مغز و ستون فقرات جنین (آنسفالی و اسپینا بیفیدا) کمک می‌کند. اگر به‌طور غیرمنتظره باردار شدید و مکمل اسید فولیک مصرف نمی‌کردید، خیال‌تان راحت! به‌محض این‌که متوجه شدید، مصرف آن را شروع کنید تا زمانی‌که ۱۲ هفته اول بارداری را پشت سر بگذارید.

سیگار و الکل ممنوع!

نوشیدن الکل و سیگار کشیدن می‌تواند مشکلات زیادی را در دوران بارداری ایجاد کند، مانند:

• زایمان زودرس
•  نقص مادرزادی و مرگ نوزاد
• وزن کم هنگام تولد
• سقط جنین
• سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS)

حواس‌تان باشد که دود سیگار دیگران هم می‌تواند به جنین یا نوزاد شما آسیب برساند، بنابراین از همسر، دوستان و خانواده‌تان بخواهید در نزدیکی شما سیگار نکشند.

—عدم مصرف سیگار و الکل قبل از بارداری—

محدود کردن مصرف کافئین

بعضی از متخصصان پیشنهاد می‌کنند در طول بارداری بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز مصرف نکنید. این مقدار تقریبا اندازه یک فنجان معمولی است. قهوه، چای، شکلات، نوشابه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا از منابع کافئین‌اند. مصرف زیاد کافئین ممکن باعث بالا رفتن ضربان قلب و فشار خون و اختلال در جذب آهن شود. سقط جنین، مرده زایی، وزن کم هنگام تولد از عوارض مصرف زیاد کافئین است.

بعضی از زنان متوجه می‌شوند در دوران بارداری نسبت به کافئین حساس‌ترند و حتی مقادیر کم آن هم باعث اضطراب و عصبانیت‌شان می‌شود. هم‌چنین کافئین می‌تواند روی خواب تأثیر بگذارد و باعث بی‌خوابی شود یا حالت تهوع صبحگاهی را بدتر کند. پس اگر عادت به خوردن قهوه یا چای دارید، لازم است مصرف‌شان را به‌تدریج کم کنید.

دوری از آلاینده‌های شیمیایی

لازم است از آلاینده‌های محیطی و مواد شیمیایی مانند کود، سم، انواع اسپری حشرات و لوازم آرایش دوری کنید. این مواد می‌توانند به سیستم تناسلی مردان و زنان آسیب بزنند و باردار شدن را سخت کنند.

حفظ وزن مناسب

اگر اضافه وزن یا کمبود وزن دارید، ممکن است برای باردار شدن مشکل داشته باشید و درمان‌های ناباروری خیلی موثر نباشند. داشتن اضافه وزن (داشتن BMI بالای ۲۵) یا چاقی (داشتن BMI بالای ۳۰) خطر بعضی از مشکلات بارداری مانند فشار خون بالا، ترومبوز ورید عمقی، سقط جنین و دیابت بارداری را زیاد می‌کند.

برای محاسبه شاخص توده بدنی خود، می‌توانید وزن خود بر حسب کیلوگرم را بر دو برابر قد خود تقسیم کنید و سپس از جدول زیر نتیجه را ببینید:

با رعایت رژیم غذایی سالم و ورزش کردن می‌توانید وزن‌تان را در محدوده نرمال نگه دارید و بارداری سالمی را تجربه کنید.

داشتن رژیم غذای سالم

شما می‌توانید بسیاری از ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیازتان را با خوردن یک رژیم غذایی سالم و متعادل دریافت کنید. در بارداری نیاز به پروتئین، آهن، کلسیم و اسید فولیک زیاد می‌شود و توصیه می‌شود از میوه‌ها، آجیل، سبزیجات برگ‌دار، غلات کامل و محصولات لبنی کم‌چرب میل کنید. در مجموع بهتر است از همه گروه‌های غذایی به صورت متعادل مصرف کنید و غذاهای ناسالمی که هیچ ارزش غذایی ندارند را در رژیم غذایی‌تان به حداقل برسانید.

مصرف مولتی ویتامین

داشتن یک رژیم غذایی سالم در طول بارداری می‌تواند ویتامین‌های موردنیازتان را تامین کند. اما بیشتر اوقات پزشک، در کنار توصیه برای داشتن رژیم غذایی سالم و متنوع، مولتی‌ویتامین هم تجویز می‌کند تا مطمئن شود که ویتامین‌ها و مواد مغذی لازم را دریافت می‌کنید.

—تغذیه سالم قبل از بارداری—

داشتن تحرک و ورزش

تناسب اندام، بارداری و زایمان را به‌مراتب راحت‌تر می‌کند. بهتر است روزانه ۳۰ دقیقه ورزش کنید. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا ورزش‌های عالی و مناسبی برای بارداری‌ و قبل از آن هستند. نرمش و تحرک بدن حداقل ۴ تا ۵ بار در هفته راه عالی دیگری برای بارداری است. می‌توانید در کلاس‌های مخصوص ورزش در بارداری ثبت‌نام کنید.

تمرین روش‌های مدیریت استرس

یاد گرفتن روش‌های مدیریت استرس قبل از بارداری، به آرامش و راحتی بیشتر شما در طول بارداری کمک زیادی می‌کند. تاثیر عالی یک پیاده‌روی آرام یا چند تنفس عمیق در مدیریت استرس را دست‌کم نگیرید.

یوگا، ورزش مناسب آرامش ذهن و جسم

یوگا برای باروری شما فواید زیادی دارد. انجام تمرین منظم یوگا ممکن است اضطراب و استرس‌تان را به‌طور موثری کم و بدن‌تان را برای بارداری سالم آماده می‌کند. می‌توانید در کلاس‌های یوگای بارداری شرکت کنید.

خرید برای نوزاد؛ بودجه و هزینه‌ها

بهتر است قبل از اقدام به بارداری، هزینه‌های پزشکی حین اقدام، هزینه‌های زایمان و مخارج نوزاد را در نظر داشته باشید تا بتوانید با اطمینان خاطر بیشتری برای آن برنامه‌ریزی کنید. همچنین وسایلی را که برای سیسمونی نوزاد لازم است تهیه کنید، لیست کنید تا از خریدهای اضافی جلوگیری کنید و بودجه‌تان را بهتر مدیریت کنید.

برنامه‌ریزی برای کار

شغل شما ممکن است از نظر فیزیکی سخت باشد یا به حرکات خطرناکی نیاز داشته باشد. بلند کردن اجسام سنگین، ایستادن طولانی‌مدت و خم و راست شدن زیاد، ممکن است منجر به اختلالات قاعدگی، مشکلات باروری یا سقط جنین شود که لازم است در این رابطه با پزشک‌تان صحبت کنید.

اقدامات پیش از بارداری برای مردان

سلامت اسپرم به ‌اندازه سلامت تخمک در بارداری و سلامتی جنین موثر است. در کنار مراقبت‌های قبل از بارداری مادر، به موارد مهمی که لازم است مردان قبل از اقدام به بارداری انجام دهند، اشاره می‌کنیم:

• مراقبت و حمایت از همسر
• مصرف کمتر الکل و سیگار
• کاهش وزن
• داشتن تحرک و فعالیت
• دویدن، دوچرخه سواری، شنا و پیاده‌روی
• درمان و پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی
• مصرف ویتامین‌ها
• بررسی سابقه پزشکی (چکاپ قبل از اقدام به بارداری)

بعد از معاینات اولیه و آزمایش خون، در صورت نیاز آزمایش اسپرم هم درخواست می‌شود. در این آزمایش تعداد، شکل و میزان تحرک اسپرم توسط آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرند. پزشک با بررسی نتیجۀ آزمایش اسپرم مرد، وضعیت باروری او را مشخص می‌کند.

بیماری‌هایی مثل وجود واریس در بیضه یا واریکوسل باعث اشکالاتی در باروری مردان می‌شود و درمان آن بسته به شدت بیماری متفاوت است.

کلام آخر

انجام به‌موقع و کامل مراقبت‌های قبل از بارداری از خطرات و بیماری‌های احتمالی حین بارداری جلوگیری کرده و کمک می‌کند بارداری سالم و رضایت‌بخشی را تجربه کنید. اگر تصمیم به بارداری گرفتید و دوست دارید صدای خنده یا گریه  نوزاد در خانه‌تان بپیچد، پیشاپیش به شما تبریک می‌گوییم! امیدواریم به سلامتی به آرزوی‌تان برسید و نوزاد دلبندتان را در آغوش بگیرید.