ضروری‌ترین مکمل‌های دوران بارداری که باید بشناسید!

کد نظام پزشکی 173366

پزشک تاییدکننده: دکتر سمیه پریزن

متخصص زنان و زایمان از دانشگاه علوم پزشکی تهران، رتبه ۳ بورد تخصصی زنان و دستیار فلوشیپ لاپاروسکوپی زنان

کد نظام پزشکی: 173366

ویتامین‌ها و مکمل‌های دوران بارداری، نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت مادر و جنین دارند و انتخاب درست آن‌ها می‌تواند تأثیر زیادی در روند بارداری سالم داشته باشد. برای بسیاری از مادران، این سوال پیش می‌آید که کدام مکمل‌ها ضروری هستند و چطور می‌توانند بهترین انتخاب را داشته باشند. اگر شما هم در این مسیر پر دغدغه قرار دارید و به دنبال اطلاعات جامع و کاربردی می‌گردید، در این مقاله به شما کمک خواهیم کرد تا با آگاهی کامل، بهترین ویتامین‌ها و مکمل‌های دوران بارداری را شناسایی کنید.

اهمیت مصرف مکمل‌های دوران بارداری

در دوران بارداری، بدن مادر به شدت به ویتامین‌ها و مواد معدنی نیاز دارد، چرا که این مواد مغذی نقش حیاتی در رشد و سلامت جنین دارند. اگر این نیازها به‌درستی تأمین نشوند، ممکن است مشکلات جدی برای مادر و کودک به وجود آید.

بهترین تغذیه دوران بارداری را در مقاله زیر بخوانید:

مقاله مرتبط:

تغذیه دوران بارداری؛ در دوران حاملگی چه بخوریم، چه نخوریم؟

تغذیه دوران بارداری به‌دلیل شرایط خاص بدن در این دوران اهمیت بسیار زیادی دارد. در واقع، رژیم غذایی ... مطالعه

محرومیت تغذیه‌ای در دوران زندگی جنینی می‌تواند با وزن کم هنگام تولد، بروز فشار خون بالا، کاهش تحمل گلوکز، بیماری‌های شرایین کرونر و ناهنجاری‌های دستگاه عصبی مرکزی، حتی اسکیزوفرنی در مراحل بعدی زندگی مرتبط باشد.

به همین دلیل، مصرف مکمل‌های بارداری که تحت نظر پزشک تجویز می‌شود، می‌تواند به تأمین این نیازها کمک کرده و از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.

مکمل اسید فولیک در بارداری

فولات یک ویتامین B است که نقش مهمی در ساخت DNA، تولید گلبول‌های قرمز خون و رشد و نمو جنین دارد. اسید فولیک شکل مصنوعی فولات است که در بسیاری از مکمل‌ها وجود دارد.

برای جلوگیری از خطر نقص لوله عصبی و ناهنجاری‌های مادرزادی مانند شکاف کام و نقص قلب، مصرف این مکمل ضروری است. اگرچه فولات کافی را می‌توان با داشتن رژیم غذایی مناسب تامین کرد، اما بیشتر زنان به اندازه کافی غذاهای غنی از فولات نمی‌خورند.

نحوه مصرف اسید فولیک در بارداری

بهتر است از حداقل ۱ ماه قبل از بارداری مصرف قرص اسید فولیک را شروع کنید. اگر قبل از بارداری اسید فولیک مصرف نکرده‌اید، لازم است به محض این‌که متوجه شدید باردار هستید، شروع کنید.

توصیه می‌شود سبزیجات برگ سبز حاوی فولات (شکل طبیعی اسید فولیک) و غلات صبحانه را همراه با قرص اسید فولیک مصرف کنید.

زمان مصرف اسید فولیک در بارداری

مصرف یک قرص اسید فولیک ۴۰۰ میکروگرمی هر روز قبل از بارداری و تا هفته ۱۲ بارداری مهم است. زمان خاصی برای مصرف این قرص وجود ندارد. شما می‌توانید قبل یا بعد از غذا به همراه یک لیوان آب بخورید.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‎ها (CDC) توصیه می‌کند همه زنان در سنین باروری حداقل ۴۰۰ میکروگرم فولات یا اسید فولیک در روز مصرف کنند.

چون بیشتر بارداری‌ها برنامه‌ریزی نشده‌اند و ناهنجاری‌های هنگام تولد به دلیل کمبود فولات می‌توانند در اوایل بارداری اتفاق بیفتند، حتی قبل از اینکه بیشتر زنان بدانند باردار هستند.

عوارض اسیدفولیک در بارداری

عوارض مکمل اسید فولیک عبارتند از:

• گرگرفتگی
• خستگی و بی‌حالی
• واکنش‌های ازدیاد حساسیت
• خارش و سرخی و راش پوستی
• اسپاسیم مجاری هوایی

تداخل دارویی اسید فولیک در بارداری

قرص اسیدفولیک معمولا با داروهای زیر تداخل دارد:

• چای سبز
• فنی تویین
• فوس فنی تویین
• پریمیدون
• پری متامین
• سولفادوکسین
• سولفاسالازین
• رالتیرکسد
• ترکیبات فلوراوراسیل

موارد احتیاط و منع مصرف اسید فولیک

اگر آلرژی دارید، لازم است قرص فولیک اسید را با احتیاط مصرف کنید. نشانه‌های هشدار برای واکنش آلرژیک این قرص شامل مشکل تنفسی، خارش و سرخی پوست است.

مکمل آهن در بارداری

از آن‌جایی که حجم خون زنان در بارداری حدود ۴۵ درصد زیاد می‌شود، نیاز به آهن نیز به طور قابل توجهی بالا می‌رود. آهن برای انتقال اکسیژن و رشد و نمو سالم جنین و جفت ضروری است. کم خونی در دوران بارداری با خطر زایمان زودرس مرتبط است. بنابراین آهن از مکمل‌های ضروری برای بارداری محسوب می‌شود.

نحوه مصرف آهن در بارداری

میزان مصرف توصیه شده ۳۰ میلی‌گرم آهن در روز است. اگر کمبود آهن یا کم خونی دارید، به دوزهای بالاتر آهن نیاز دارید که لازم است توسط پزشکتان تجویز شود.
اما اگر کمبود آهن ندارید، برای جلوگیری از عوارض جانبی، نیازی به دوز اضافی نیست. مکمل آهن بهتر است همراه با میوه‌هایی که ویتامین C دارند و با فاصله از لبنیات و کافئین مصرف شود تا کامل جذب شود.
در دوران بارداری لازم است از غذاهای غنی از آهن مانند لوبیا، عدس، غلات صبحانه غنی شده، گوشت گاو و بوقلمون بیشتر میل کنید.

زمان مصرف آهن در بارداری

زمان مناسب برای شروع مصرف مکمل آهن با شروع سه ماهه دوم است؛ یعنی زمانی که نیاز به آهن برای بارداری شروع به بالا رفتن می‌کند. اما اگر در هر مرحله از بارداری آزمایش خونتان نشانی از کم خونی بدهد، تجویز آهن با دوز 60 تا 120 میلی گرم در روز لازم است.

عوارض آهن در بارداری

یبوست، استفراغ، اسهال و یبوست از عوارض مکمل‌های آهن‌اند و برای کنترل و از بین بردن این عوارض بهتر است قرص آهن را شب قبل از خواب میل کنید. هم‌چنین برای کم کردن عوارض بهتر است مایعات فراوان بنوشید و فیبر بیشتری را در رژیم غذایی‌تان بگنجانید.

خوب است به یاد داشته باشید هیچ ‌وقت به خاطر عوارض، مکمل آهن را قطع نکنید. در بیشتر مواقع به مرور این عوارض برطرف می‌شوند.

تداخل دارویی آهن در بارداری

اگر مکمل آهن مصرف می‌کنید و همزمان از مولتی ویتامین آهن‌دار هم استفاده می‌کنید، دوز آهن دریافتی بیشتر از حد مجاز می‌شود و عوارض جانبی بروز می‌کند. هم‌چنین مکمل آهن با مکمل کلسیم هم تداخل دارد.

راهنمای جامع بارداری: همه چیز درباره دوران بارداری را از اینجا بخوانید:

مقاله مرتبط:

راهنمای جامع بارداری: همه چیز درباره دوران بارداری

می‌خواهیم از شیرین‌ترین دوره زندگی یک زن یعنی بارداری صحبت کنیم. دوره‌ای که قشنگ‌ترین انتظار زند ... مطالعه

موارد احتیاط و منع مصرف آهن در بارداری

خطر مسمومیت با آهن در صورت مصرف اشتباه با دوز بالا وجود دارد و ممکن است با علائمی مثل سرگیجه، تپش قلب، تنگی نفس و بثورات پوستی همراه باشد.

مکمل ویتامین D در بارداری

این ویتامین محلول در چربی در عملکرد درست سیستم ایمنی، سلامتی استخوان‌ها و تقسیم سلولی نقش خیلی مهمی دارد. ویتامین D به همراه کلسیم به رشد استخوان‌ها و دندان‌های جنین کمک می‌کند. کمبود ویتامین D در دوران بارداری باعث اختلال هموستاز اسکلتی، راشیتیسم مادرزادی و شکستگی در نوزادان می‌شود.

نحوه مصرف ویتامین D در بارداری

از آن‌جایی که این ویتامین محلول در چربی است، بهتر است با چرب‌ترین وعده غذایی مصرف شود تا بیشترین جذب را داشته باشد. منابع خوب ویتامین D شامل شیر غنی شده و غلات صبحانه، ماهی‌های چرب (ماهی آزاد و ماهی خال مخالی) و زرده تخم مرغ است.

زمان مصرف ویتامین D در بارداری

مصرف توصیه شده ویتامین D در دوران بارداری معمولا ۶۰۰ IU یا ۱۵ میکروگرم در روز است اما بهتر است برای تعیین دوز مناسب، با پزشکتان در این باره مشورت کنید.

عوارض ویتامین D در بارداری

مصرف بیش از حد مکمل ویتامین دی می‌تواند باعث بروز عوارض ویتامین دی مثل مسمومیت شود.

تداخل دارویی ویتامین D در بارداری

ویتامین دی با داروهای زیر تداخل دارد:

• ضد تشنج‌ها
• آنتی‌اسیدها
• کورتیکواستروییدها
• تیازیدها
• گلیکوزیدهای قلبی
• کلستیرامین

موارد احتیاط و منع مصرف ویتامین D در بارداری

اگر میزان کلسیم خون و ویتامین دی بالا باشد، مصرف آن ممنوع است.

مکمل کلسیم در بارداری

یکی دیگر از مکمل‌های ضروری دوران بارداری، کلسیم است. برای رشد اسکلتی جنین ۳۰ گرم کلسیم در بارداری احتباس می‌شود.

نحوه مصرف کلسیم در بارداری

دوز توصیه‌شده کلسیم المنتال، ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز برای خانم‌های باردار و شیرده است. در زنانی که کلسیم کمی از غذا دریافت می‌کنند، ممکن است نیاز باشد از این مکمل استفاده کنند تا هموستاز کلسیم مادر و امکان تکامل اسکلتی جنین فراهم شود و ریسک بروز اختلالات مرتبط با فشارخون کاهش یابد.

زمان مصرف کلسیم در باردری

اگر مکمل کلسیم به فرم کربنات باشد، بهترین زمان مصرف، بعد از ناهار است اما اگر به فرم سیترات کلسیم باشد، در هر زمان از روز می‌توان استفاده کرد.

برای کمک به جذب بیشتر و بهتر کلسیم، بهتر است در بارداری یک مکمل ۵۰۰ میلی‌گرمی را صبح میل کنید. سیترات کلسیم بهترین نوع مکمل کلسیم در بارداری است. اگر ویتامین D و قرص کلسیم را همزمان استفاده کنید، بیشترین جذب را خواهد داشت.

عوارض کلسیم در بارداری

مکمل کلسیم نیز مثل دیگر مکمل‌ها عوارضی دارد که ممکن است در بعضی از زنان باردار بروز کند. مثلا یبوست، تهوع، استفراغ، نفخ، بی‌اشتهایی و خشکی دهان از عوارض شایع این مکمل است.

درباره دیابت بارداری در مقاله زیر بخوانید:

مقاله مرتبط:

دیابت بارداری؛ چه بخوریم؟ چه نخوریم؟

بارداری یکی از زیباترین و در عین حال چالش‌برانگیزترین دوران زندگی هر زنی است. در این دوران، شما پر ... مطالعه

تداخل دارویی کلسیم در بارداری

مکمل کلسیم با داروهای زیر تداخل دارد:

• تتراسایکلین
• سیپروفلوکساسین
• لووفلوکساسین
• هیدروکلرتیازید
• فنی توئین

موارد احتیاط و منع مصرف کلسیم در بارداری

امکان حساسیت به مکمل کلسیم در بعضی از افراد وجود دارد که نیاز است تحت نظر پزشک باشد. خوب است بدانید تزریق زیرپوستی یا عضلانی این دارو ممنوع است.

مصرف قرص کلسیم در زنانی که آریتمی قلبی دارند یا داروی قلبی مثل دیگوکسین می‌خورند، درست نیست. اگر مکمل کلسیم در دوز بالا بدون تجویز پزشک و به مدت طولانی مصرف شود، باعث دردهای شکمی و استخوانی، یبوست، گیجی و کما می‌شود.

ید در بارداری

ید یک ریزمغذی ضروری در بارداری است چون کمبود آن باعث کم کاری تیروئید در مادر و جنین می‌شود.

نحوه مصرف ید در بارداری

میزان مجاز و توصیه شده ید در بارداری ۲۲۰ میکروگرم در روز است.

در دوران حاملگی برای جبران افزایش نیازهای جنین و اتلاف ید توسط کلیه‌های مادر، مصرف نمک و نان یددار توصیه می‌شود.

کمبود شدید ید در مادر، فرزندان را مستعد ابتلا به کرتینیسم می‌کند که با نقایص نورولوژیک شدید همراه است. برای اجتناب از این مسئله، امروزه بسیاری از مکمل های بارداری حاوی مقادیر متنوع ید هستند.

احتیاط و موارد منع مصرف ید در بارداری

مصرف بیش‌ازاندازه مکمل ید ممکن است باعث مهار هورمون‌های تیروئیدی و کم کاری تیروئید شود. هم‌چنین امکان بروز گواتر در جنین نیز وجود دارد.

امگا ۳ در بارداری

روغن ماهی یا امگا ۳ حاوی دوکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) و ایکوزاپنتانوئیک اسید (EPA) است. دو اسید چرب ضروری که برای رشد مغز کودک مهم هستند. مصرف مکمل DHA و EPA در بارداری ممکن است رشد مغز را بعد از بارداری در جنین شما تقویت کند.

لیست غذاهای مفید حاوی ویتامین F در بارداری را از اینجا ببینید

مکمل‌های امگا ۳ در بارداری بی‌خطر هستند اما روغن کبد ماهی در بارداری بی‌خطر نیست؛ چون حاوی رتینول ویتامین A  است که می‌تواند برای جنین مضر باشد. اگر در حال حاضر دو وعده ماهی چرب در هفته می‌خورید، احتمالا نیازی به مصرف روزانه مکمل امگا ۳ ندارید.

منیزیم در بارداری

منیزیم یک ماده معدنی است که در صدها واکنش شیمیایی در بدن شما نقش دارد و برای عملکرد درست سیستم ایمنی، ماهیچه‌ها و اعصاب لازم است.

کمبود منیزیم به‌دلیل حاملگی شناسایی نشده است. بی شک در جریان بیماری‌های طولانی‌مدت که با عدم مصرف منیزیم همراه هستند، همانند حالتی که قاعدتا در وضعیت غیر حامله نیز دیده می‌شود، میزان پلاسمایی منیزیم ممکن است به‌شدت کاهش پیدا کند.

در تعدادی از زنان که دارای سابقه جراحی قبلی بای پس روده بوده‌اند، کمبود منیزیم در دوران حاملگی دیده شده است.

ویتامین B6، ویتامین B12 و ویتامین C در بارداری

ویتامین B6 به تشکیل گلبول‌های قرمز خون و به استفاده بدن از پروتئین، چربی و کربوهیدرات کمک می‌کند. ویتامین B12   در حفظ سلامتی سیستم عصبی و تشکیل گلبول‌های قرمز خون نقش دارد. هم‌چنین ویتامین C باعث سلامتی لثه، دندان‌ها و استخوان می‌شود.

ویتامین B12 در طبیعت فقط در غذاهای دارای منشا حیوانی وجود دارد و گیاه‌خواران مطلق ممکن است نوزادانی بدنیا بیاورند که میزان ذخایر ویتامین B12 آن‌ها کم است.

همچنین چون شیر مادران گیاه‌خوار حاوی مقادیر اندک ویتامین B12 است، کمبود این ویتامین ممکن است در نوزادانی که از شیر این مادران تغذیه می‌کنند، بسیار شدید باشد.

مصرف بیش از حد ویتامین C  نیز ممکن است سبب کمبود عملکرد ویتامین B12 شود. تجویز مکمل این ویتامین‌ها در اکثر زنان باردار ضرورت ندارد.

در دوران بارداری لازم است از مصرف چه مکمل‌هایی خودداری کنیم؟

در دوران بارداری، بعضی از ویتامین‌ها برای سلامتی مادر و جنین خطرناک هستند. یکی از این ویتامین‌ها، مکمل ویتامین A یا رتینول است. این ویتامین به حفظ پوست و بینایی شما کمک می‌کند.

با این حال، زمانی که باردار هستید، مصرف مکمل‌های ویتامین A می‌تواند باعث نقص مادرزادی شود. به همین دلیل، مهم است که از مصرف مکمل‌ها یا مولتی ویتامین‌های دیگری به غیر از ویتامین‌های رایج دوران بارداری که حاوی ویتامین A اضافی هستند، خودداری کنید.

ید نیز یک ماده مغذی بسیار مهم در دوران بارداری است. با این حال، مصرف بیش از حد آن می‌تواند روی  عملکرد تیروئید تأثیر بگذارد. مصرف بیش از حد ید ممکن است باعث پرکاری تیروئید یا کم‌کاری تیروئید شود.  هم‌چنین روی رشد عصبی کودک تأثیر منفی می‌گذارد.

عوارض مکمل‌های بارداری

بعضی از ویتامین‌های دوران بارداری می‌توانند باعث ایجاد حالت تهوع در زنان باردار شود. به دلیل مقدار مواد مغذی موجود در ویتامین‌های دوران بارداری، اندازه آن‌ها می‌توانند بزرگ باشد و اگر حالت تهوع داشته باشید، بلع آن سخت‌تر می‌شود.

یک گزینه، ویتامین‌هایی است که اندازه کوچک‎تری دارند و دو بار در روز مصرف می‌شوند. اگر هنوز مصرف ویتامین‌ها برای شما سخت است، خوب است با پزشکتان مشورت کنید.

پزشک ممکن است بتواند نوع دیگری از ویتامین‌های دوران بارداری را تجویز کند که شما مجبور نباشید آن را کامل ببلعید. مثل مکمل‌های جویدنی یا مایع.

کلام آخر

برای داشتن بارداری سالم و پرانرژی، انتخاب درست مکمل‌ها و رعایت دوز مصرفی آن‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. در این مقاله، تمام نکات ضروری برای انتخاب بهترین مکمل‌های بارداری را بررسی کرده‌ایم تا شما با اطلاعات کامل و اطمینان خاطر بتوانید تصمیم بگیرید. پس اگر می‌خواهید از سلامت خود و جنین‌تان در دوران بارداری مطمئن شوید، این مقاله را مطالعه کنید!