غربالگری و معاینات لازم قبل از بارداری
1403/06/03
13 دقیقه
صفر تا صد اقدامات قبل از بارداری | راهنمای کامل
احتمالا تصمیم گرفته‌اید نوزادی را به جمع خانواده‌تان اضافه کنید و به زندگی‌تان رنگ و بوی تازه‌ای
فایل صوتی غربالگری و معاینات لازم قبل از بارداری
برای قدم گذاشتن در دنیای شیرین و شگفت‌انگیز مادر و پدر شدن، به دانش و آمادگی کافی مرتبط با غربالگری و معاینات لازم قبل از بارداری نیاز دارید. جای درستی آمده‌اید! می‌توانید یک کاغذ و قلم بردارید تا در این مقاله از وبسایت مای‌بیبی، لیست آزمایش‌های مهم قبل از بارداری را یادداشت کنید و بعد با خیال راحت آن‌ها را انجام دهید.
سلامت باروری چیست؟
۲۵ سال پیش سازمان بهداشت جهانی سلامتی را این‌گونه تعریف کرد:
تندرستی تنها فقدان بیماری یا نواقص دیگر در بدن نیست بلکه نداشتن هیچ‌گونه مشکل روانی، اجتماعی، اقتصادی و سلامت جسمانی برای هر فرد جامعه است.
تعریف سلامتی باروری نیز همین تعریف سازمان بهداشت جهانی با تمرکز روی سیستم تولید مثل است. لازم است بدانید چه عواملی روی باروری موثر است و چه فاکتورهایی نقش مهمی در سلامتی باروری دارند.
این آگاهی کمک می‌کند تا زمانی که می‌خواهید برای بارداری اقدام کنید با همراهی همسرتان به‌درستی برنامه‌ریزی و بارداری سالمی را تجربه کنید.
چرا آگاهی و آموزش قبل از اقدام به بارداری اهمیت دارد؟
طبق آمار، ۲۰۰ میلیون از بارداری‌هایی که در جهان اتفاق می‌افتد، ناخواسته است. در این شرایط، مراقبت‌هایی که نقش خیلی مهمی در سلامتی بارداری دارند، قبل از آن انجام نمی‌شود. مراقبت‌های قبل از بارداری اهمیت فوق‌العاده حیاتی در سلامتی مادر و جنین دارد و استرس‌های بارداری را کم می‌کند.
آمار نشان می‌دهد از هر ۸ نوزاد، ۱ نوزاد زودتر از موعد مقرر و با وزن پایین به‌دنیا می‌آید و این موضوع ممکن است عوارضی برای جنین داشته باشد و چالش‌هایی را نیز برای خانواده ایجاد کند.
برای کم کردن خطر زایمان زودرس، سقط جنین و عوارض دیگر بارداری، لازم است زنان نسبت به دوره قبل از بارداری حساسیت ویژه‌ای داشته باشد.
—زمان مناسب مشاوره قبل از بارداری—
زمان مناسب مشاوره قبل از بارداری
مطالعات می‌گوید بهترین زمان مشاوره، ۳ تا ۶ ماه قبل از بارداری است تا پزشک فرصت کافی برای بررسی‌های لازم داشته باشد.
هم‌چنین، زمان مناسبی برای تغییر عادات و رفتارهای پرخطر یا ناسالم مادر یا پدر است تا از نظر جسمی و روانی سلامتی کافی را به‌دست آورند.
مشاوره و غربالگری قبل از بارداری چیست؟
طراحی یک قرار ملاقات با پزشک زنان قبل از بارداری که شامل اقدامات و کارهای زیر است:
- گرفتن شرح حال دقیق از مادر و پدر توسط پزشک
- بررسی سلامت روان و جسم مادر و پدر
- تجویز قرص اسید فولیک
- بررسی چاقی و اختلالات غذا خوردن
- چک قند خون و فشار خون
- درخواست آزمایش خون برای بررسی تیروئید، کم‌خونی، سطح ویتامین دی، تیتر RH و تیتر سرخجه
- انجام تست پاپ‌اسمیر
- انجام ماموگرافی (در صورتی که سن بالای ۴۰ سال باشد)
- طراحی و برنامه‌ریزی اساسی برای بارداری
- سوال پرسیدن درباره سابقه تزریق واکسن‌هایی مانند کزاز
- درخوست آزمایش ادرار برای بررسی عفونت‌های پنهان و وجود پروتئین در ادرار
- پرسیدن سوال درباره سبک زندگی و عادات غذایی
- بررسی سابقه خانوادگی از نظر عوامل پرخطر مثل بیماری‌های ژنتیکی
مهم‌ترین بخش این مشاوره، ارائه اطلاعات است که باعث بالا رفتن آگاهی می‌شود و لازم است مادر و پدر هر دو با هم حضور داشته باشند؛ چون فرزندآوری یک تصمیم و اقدام فردی نیست.
غربالگری بارداری چیست؟
در پزشکی، غربالگری به معنای انجام بررسی‌های مهم برای تشخیص خطر بیماری‌های کم‌خطر و پرخطر است.
غربالگری می‌تواند شامل شرح‌حال کوتاه، معاینه فیزیکی، اندازه‌گیری قد و وزن، تعیین شاخص توده بدنی و اقدامات مشابه دیگر باشد.
اگر طی غربالگری و مشاوره بیماری تشخیص داده شد
ممکن است همکاری تیمی از پزشکان داخلی، غدد، قلب و زنان برای درمان بعضی از اختلالات یا بیماری‌ها لازم باشد و اگر پزشک توصیه می‌کند به متخصص دیگری مراجعه کنید، بهتر است این کار را انجام دهید.
یک نکته مهم درباره داروهای بدن‌سازی در آقایان
مصرف پروتئین‌های عضله‌ساز و داروهای استروئیدی، روی سطح اسپرم‌ها اثر منفی زیادی می‌گذارد که گاهی برگشت‌ناپذیر است. بهتر است در جلسه مشاوره این مورد به پزشک اطلاع داده شود.
—آزمایش ژنتیک قبل از بارداری—
غربالگری ژنتیکی چیست؟
یکی از موارد غربالگری قبل از بارداری، انجام آزمایش ژنتیک است و این آگاهی را به مادر و پدر می‌دهد که چقدر احتمال دارد فرزندی با اختلال ژنتیکی داشته باشد.
غربالگری ژنتیکی قبل از بارداری با غربالگری حین بارداری فرق می‌کند.
آزمایش ژنتیک یک آزمایش خون ساده است و هیچ خطری ندارد اما غربالگری ژنتیکی که در بارداری انجام می‌شود؛ مثل آمنیوسنتز، ممکن است خطر سقط جنین را بالا ببرد.
از آن‌جایی‌که بیشتر از ۲۰ تا ۲۲ هزار ژن داریم، طبیعی است آزمایش ژنتیک همه این ژن‌ها را نتواند بررسی کند. بنابراین نتایج آزمایش ژنتیک قطعی و صددرصد نیست.
بهتر است اول با متخصص ژنتیک مشورت شود تا در صورت لزوم و وجود عوامل خطر، این آزمایش انجام شود؛ چون برای همه مادرها و پدرها ضروری نیست.
عوامل موثر بر باروری
باروری مقدمه بارداری است و خانم و آقایی که تصمیم به بچه‌دار شدن می‌گیرند، لازم است باروری مناسب و مطلوبی داشته باشند تا بارداری اتفاق بیفتد.
عوامل زیادی می‌توانند روی باروری تاثیر بگذارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
تاثیر سن زن و مرد بر بارداری
وقتی نوزاد دختر متولد می‌شود، ۲ میلیون تخمک نابالغ دارد که با افزایش سن تعدادشان کمتر می‌شود و در سن بلوغ به ۴۰۰ تا ۶۰۰ هزار می‌رسد. یک زن در طول دوره باروری حداکثر ۳۰۰ تا ۴۰۰ تخمک آزاد می‌کند.
فرآیند کم شدن، کاهش کیفیت و پیری تخمک‌ها در طول دوره باروری ادامه پیدا می‌کند و خیلی سریع پیش می‌رود.
بنابراین پزشکان توصیه می‌کنند قبل از ۳۵ سالگی به بارداری اقدام کنید. چون کیفیت تخمک‌ها بعد از سن ۳۵ تا ۳۷ سالگی به‌شدت کم می‌شود و احتمال بیماری‌های ژنتیکی در جنین بالا می‌رود.
مقاله مرتبط:
بهترین سن برای بارداری چه سنی است؟
این روزها خانم‌ها کنترل بیشتری بر زندگی شخصی خود دارند و بیشتر از قبل می‌توانند مطابق با خواسته‌ه ... مطالعهسابقه بارداری موفق قبلی
اگر قبلا بارداری سالمی را تجربه کردید، شانس بارداری بالاتری نسبت به کسانی دارید که تاکنون باردار نشده‌اند یا سقط جنین داشتند.
سبک زندگی خانم و آقا در بارداری
مهم‌ترین وجه سلامتی باروری خانم‌ها و آقایان، سبک زندگی‌شان است که شامل چند زیرمجموعه عادات غذایی، فعالیت‌های بدنی، خواب، وزن بدن، استرس، شغل، مصرف موادمخدر و مصرف خودسرانه داروها می‌شود.
مطالعات می‌گوید اختلالات خواب تاثیر منفی روی قدرت باروری دارد. یعنی ساعات خواب تنظیم نشده باعث کیفیت پایین تخمک می‌شود.
زمان رابطه جنسی و بارداری
زمان رابطه جنسی خیلی مهم است. بیشتر زنان چرخه قاعدگی ۲۸ روزه دارند که تخمک‌گذاری در نیمه این چرخه اتفاق می‌افتد (تقریبا روز ۱۴). تخمک ۱۵ ساعت بعد از آزاد شدن زنده می‌ماند ولی اسپرم ۷۲ ساعت زنده است.
بهتر است رابطه جنسی در نزدیک‌های تخمک‌گذاری و قبل از آن بیشتر باشد.
مطالعات می‌گوید زنانی که در نزدیکی زمان تخمک‌گذاری ۲ تا ۳ بار در هفته رابطه جنسی دارند، شانس بارداری‌شان نسبت به کسانی که ۱ بار در هفته رابطه دارند، بالاتر است.
تاثیر وزن زن و مرد روی باروری
مطالعات می‌گوید زنانی که اضافه وزن دارند، پریودهای نامنظمی دارند. وقتی چرخه پریود نامنظم باشد، تخمک‌گذاری هم نامنظم می‌شود.
در زنان چاق به‌دلیل بالا رفتن سطح استروژن سیکل تخمک‌گذاری نامرتب می‌شود یا شاید اصلا تخمکی آزاد نشود. بهتر است بدانید کم کردن وزن تاثیر شگفت‌انگیزی در قدرت باروری دارد.
به‌طورکلی زنانی که اضافه وزن دارند، چه چرخه پریود منظمی داشته باشند چه نداشته باشند، نسبت به افرادی که اضافه وزن ندارند به زمان بیشتری برای باردار شدن نیاز دارند.
هم‌چنین، اضافه وزن یا چاقی ممکن است باعث سقط جنین، دیابت بارداری و فشار خون بالا شود.
در مقابل، کمبود وزن نیز تاثیر منفی روی باروری دارد. کسانی که دنبال کم کردن وزن‌اند، ممکن است به‌سرعت وارد فاز کم کردن وزن شوند و حتی وقتی میل به غذا دارند، نتوانند چیزی بخورند. چون ارتباط بین غدد درون‌ریز و سیستم عصبی قطع می‌شود و فرد دچار بی‌اشتهایی عصبی خواهد شد.
لازم است بدانید برای این‌که یک تخمک آزاد شود، هیپوتالاموس، هیپوفیز و تخمدان با هم همکاری می‌کنند. هیپوتالاموس امپراطور تخمک‌گذاری است که دستور آزاد شدن تخمک را صادر می‌کند. از آن‌جایی که در بی‌اشتهایی عصبی، هیپوتالاموس کارکردش را از دست می‌دهد، تخمک‌گذاری اتفاق نمی‌افتد و باعث نازایی می‌شود.
—تاثیر وزن روی باروری—
رفتارهای فردی زن و مرد قبل از بارداری
سلامت باروری در زنانی که سیگار می‌کشند، ۳ برابر کمتر از غیرسیگاری‌ها است. مطالعات می‌گوید قلیان با سیگار تفاوتی از نظر تاثیر روی سلامت باروری ندارد.
سیگاری‌های غیرفعال کسانی‌اند که در معرض دود سیگارند؛ مثلا همسر سیگاری است. مطالعات می‌گوید در این شرایط هم دود سیگار روی کیفیت تخمک اثر می‌گذارد و قدرت باروری را کم می‌کند.
الکل نیز یکی دیگر از مواردی است که تاثیر منفی روی باروری دارد. نوشیدن الکل باعث اختلالات نعوظ و انزال در آقایان می‌شود و کیفیت اسپرم را کم می‌کند.
بیماری‌های موثر بر فرایند باروری
بعضی از بیماری‌ها مثل آندومتریوز، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، فشارخون، دیابت، پرکاری و کم‌کاری تیروئید، بیماری‌های خود ایمنی مثل لوپوس روی باروری تاثیر می‌گذارند و بهتر است بعد از درمان یا کنترل این بیماری‌ها، اقدام به بارداری کرد.
مصرف خودسرانه داروها و تاثیر روی باروری
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل انواع بروفن و ژلوفن باعث اختلالات تخمک‌گذاری می‌شود.
—مصرف خودسرانه داروها و تاثیر روی باروری—
عوامل روحی، روانی و اجتماعی
مطالعات هنوز به‌طور قطعی ثابت نکرده است که استرس روی باروری تاثیر می‌گذارد یا ناباروری باعث استرس می‌شود. اما شکی نیست که این دو می‌توانند یک‌دیگر را تشدید کنند. بهتر است وقتی خانم و آقایی تصمیم به بچه‌دار شدن گرفتند، تحت‌تاثیر نظرات اطرافیان که شاید مخرب نیز باشند، قرار نگیرند.
بهتر است بدانید استرس مزمن باعث بیماری‌های جسمی مثل افزایش فشار خون و بیماری قلبی می‌شود. اگر زنی با این شرایط باردار شود، احتمال زایمان زودرس بالا می‌رود و عوارضی روی جنین می‌گذارد.
کلام آخر
بارداری سفر شگفت‌انگیزی است و می‌تواند بهترین خاطره زندگی یک مادر باشد؛ به‌شرطی‌که با انجام به‌موقع و کامل غربالگری و معاینات لازم قبل از بارداری و داشتن برنامه‌ریزی مناسب، بارداری سالمی را تجربه کنید. ما برای شما آرزوی سلامتی و بارداری موفق داریم.
سوالات متداول غربالگری و معاینات لازم قبل از بارداری
۱- آیا قبل از بارداری باید داروی خاصی مصرف کنیم؟
توصیه می‌شود از سه ماه قبل از بارداری، تحت نظر پزشک اسید فولیک مصرف کنید.
۲- بعد از قطع قرص‌های ضد بارداری، چقدر طول می‌کشد تا باردار شویم؟
به طور تقریبی، ممکن است چندین ماه طول بکشد تا چرخه قاعدگی تنظیم شود و بتوانید باردار شوید.