همه دیابت بارداری میگیرند، اما داستان شما فرق دارد!
1403/08/07
19 دقیقه
دیابت بارداری یکی از چالشهای دوران حاملگی است که بر سلامت مادر و جنین تاثیر میگذارد. اما خوب است بدانید که مادر دیابتی میتواند با رژیم غذایی سالم به پیشگیری و مدیریت آن کمک کند.
در این مقاله از مایبیبی، به بررسی علائم، علل و روشهای تشخیص دیابت بارداری، راهکارهای درمانی و اهمیت تغذیه و ورزش خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
دیابت بارداری، همانطور که از نامش پیداست نوعی دیابت (بالا رفتن بیش از حد قند خون) است که برای اولین بار در دوران بارداری اتفاق میافتد. این دیابت تقریبا ۲ تا ۱۰ درصد بارداریها را درگیر میکند که البته این درصد در ایران تا حدی بالاتر و نزدیک به ۷ درصد است.
معمولا دیابت بارداری بعد از هفته ۲۰م بارداری شروع میشود و اگر زنی قبل از این هفته قند خونش بالا رود، بهعنوان دیابت بارداری در نظر گرفته نمیشود.
اول از هر چیزی بیایید ببینیم که چند نوع دیابت داریم؟ دیابت بارداری به طور کلی در دو دسته اصلی قرار میگیرد:
نوع اول دیابت بارداری به قند بارداری شناخته میشود که میتوان آن را با سبک زندگی سالم شامل برنامه غذایی مناسب و ورزش کنترل کرد.
نوع دوم دیابت به دیابت بارداری معروف است که رژیم غذایی چندان تاثیری بر کنترل آن نمیگذارد و حتما باید تحت نظر پزشک از مصرف انسولین و داروهای خوراکی کمک گرفت.
شاید دانستن این حقیقت کمی تلخ باشد ولی لازم است بدانید که دیابت بارداری معمولا علائم خاصی از خود نشان نمیدهد.
چرا که بسیاری از آنها مشابه علائم بارداری هستند و ممکن است خودتان نتوانید تشخیص دهید که آیا این علامت بارداری است یا دیابت بارداری؟!
با این حال احتمال اینکه در غربالگری متوجه دیابت بارداری شوید بسیار بیشتر است. از جمله علائم دیابت بارداری عبارتند از:
بهتر است بدانید شایعترین علامت اولیه دیابت بارداری، پرنوشی و پرادراری است.
تصویر کنید هر بار که غذایی میخورید، لوزالمعده شما درست مانند یک نگهبان کار خود را با تولید انسولین شروع میکند. انسولین هورمونی است که قند (گلوکز) موجود در خون را به سلولها میرساند تا آنها انرژی لازم برای فعالیت داشته باشند.
اما این فرایند در دوران بارداری تا حدی فرق میکند. در این دوران، جفت جنین از خود هورمونهایی ترشح میکند که باعث افزایش قند خون مادر میشود. در صورتی که مادر باردار دیابت نداشته باشد، لوزالمعده میتواند برای مدیریت قند اضافی، انسولین بیشتری ترشح کند.
اما گاهی اوقات یا بدن به اندازه کافی انسولین تولید نمیکند یا توانایی استفاده از انسلوین را از دست میدهد که در هر دو حالت قند در خون جمع شده و نتیجهاش چیزی جز دیابت بارداری نخواهد بود.
از جمله عواملی که باعث افزایش احتمال ابتلا به دیابت بارداری میشوند و مادر با آگاهی از آن بهتر میتواند وضعیت را کنترل کند عبارتند از:
اما اگر دیابت بارداری کنترل نشود چه اتفاقی میافتد؟ دیابت بارداری کنترل نشده عوارض زیادی هم در بارداری و هم بعد از بارداری روی مادر و نوزاد دارد که اینجا به چند مورد اشاره میکنیم.
توصیه میشود همه زنان باردار آزمایش قند خون را انجام دهند. چون تشخیص و درمان بهموقع دیابت بارداری میتواند خطر عوارض آن را کم کند.
آزمایش دیابت بارداری بین هفتههای ۲۴ تا ۲۶ بارداری انجام میشود اما اگر شما عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری را دارید، ممکن است لازم باشد از ابتدای بارداری قند خونتان را بهطور منظم کنترل کنید.
چند راه برای آزمایش دیابت بارداری وجود دارد. یکی از اولین تستها که در دو مرحله انجام میشود، شامل تست چالش گلوکز (GCT) و تست تحمل گلوگز (GTT) است.
در تست چالش گلوکز (GCT)، حدود ۵۰ گرم گلوگز به شکل پودر قند به شما داده میشود تا آن را در آب حل کنید و در عرض چند دقیقه بنوشید. ۱ ساعت بعد، آزمایش خون انجام میشود و نتیجه این آزمایش مشخص میکند که دیابت بارداری دارید یا خیر.
اگر در این آزمایش، قند خون شما بالاتر از ۱۴۰ میلیگرم باشد، پزشک برای تشخیص قطعی دیابت بارداری، تست تحمل گلوکز را انجام خواهد داد.
برای تست تحمل گلوکز، باید حداقل ۸ ساعت ناشتا باشید. پزشک ابتدا در همان وضعیت ناشتایی از شما خون میگیرد، سپس مایعی شیرین حدود ۱۰۰ گرم گلوکز به شما داده میشود و به فواصل زمانی ۱، ۲ و ۳ ساعته از شما آزمایش خون میگیرد. نتیجه تست تحمل گلوکز مشخص میکند که آیا شما دیابت بارداری دارید یا خیر!
نتیجه نرمال تست تحمل گلوکز را در جدول زیر ببینید:
زمان | مقدار طبیعی |
قند خون ناشتا | کمتر یا مساوی ۶۵ میلیگرم در دسیلیتر |
قند خون ۱ ساعته | کمتر یا مساوی ۱۸۰ میلیگرم در دسیلیتر |
قند خون ۲ ساعته | کمتر یا مساوی ۱۵۵ میلیگرم در دسیلیتر |
قند خون ۳ ساعته | کمتر یا مساوی ۱۴۰ میلیگرم در دسیلیتر |
گرچه نمیتوان به طور کامل از ابتلا به دیابت بارداری پیشگیری یا آن را درمان کرد اما میتوان با رعایت دو مورد زیر تا حد زیاد عوارض آن را کم کرد:
بهتر است از متخصص تغذیه برای داشتن رژیم غذایی مناسب دیابت بارداری کمک بگیرید.
بهترین راه کنترل و پیشگیری از دیابت بارداری، داشتن رژیم غذایی متعادل و منظم است. توصیه میکنیم هر ۲ تا ۳ ساعت یکبار وعده غذایی کوچکی میل کنید و از تعادل بین پروتئین، کربوهیدرات و چربی مطمئن شوید. رژیم غذایی برای قند خون بارداری ترکیبی از این سه ماده است.
منابع پروتئینی با چربی اشباع کم مانند گوشت قرمز بدون چربی، مرغ و ماهی، تخممرغ، پنیر، آجیل، دانهها و کره بادامزمینی بهترین گزینهها برای کنترل دیابت بارداری هستند که بهتر است روزانه در ۲ تا ۳ وعده مصرف شود.
برای جلوگیری از زیاد شدن ناگهانی قند خون، بهتر است کربوهیدراتها مانند غلات کامل، برنج قهوهای، حبوبات و میوههای با قند پایین مانند گریپفروت و سیب را در برنامه غذایی خود قرار دهید. البته حواستان باشد که برای بالا نرفتن سطح خون در صبحها، میوهها را در وعده صبحانه مصرف نکنید.
مصرف چربیهای سالم مانند روغن زیتون، آووکادو، و آجیل بدون نمک برای تنظیم انرژی، سلامت مادر و جنین و همچنین کنترل دیابت بارداری توصیه میشود.
همچنین میتوانید سبزیجات کمقند و غیرنشاستهای مانند اسفناج، کلمبروکلی، هویج، گوجهفرنگی، لوبیا سبز و قارچ را در اولویت رژیم غذایی خود قرار دهید.
برای کنترل بهتر سطح قند خون، لازم است هنگام اجرای برنامه غذایی برای افراد مبتلا به دیابت بارداری حواستان به نکات زیر باشد:
لازم است هر روز ۴ بار قند خونتان را چک کنید و میزان آن را در یک دفترچه یادداشت بنویسید.
قند ناشتا، ۲ ساعت بعد از صبحانه، ۳ ساعت بعد از ناهار و شام زمانهای مناسبی برای اندازهگیری و ثبت میزان قند خون روزانه است. این اطلاعات به پزشک و شما کمک میکند تا بدانید برای کنترل میزان قندخونتان چهقدر موفق بودهاید.
اگر با رعایت رژیم غذایی سطح قند خون همچنان بالا باشد، لازم است علاوهبر رعایت رژیم غذایی، از داروها یا انسولین نیز استفاده کنید.
تقریبا ۱۵ درصد زنانی که به دیابت بارداری مبتلا میشوند، نیاز به تزریق انسولین دارند. انسولین سطح قند خون را پایین میآورد و عوارض مرتبط با دیابت بارداری را کم میکند.
در واقع انسولین رایجترین و ایمنترین دارو برای درمان دیابت بارداری است و خطری برای جنین و مادر ندارد.
اگر پزشک برای شما انسولین تجویز کرده است، لازم است با همان ترتیب و شکلی که توصیه کرده، انسولین را تزریق کنید. سطح قندخون بالا بعد از غذاخوردن نیاز به ۳ یا ۴ بار تزریق انسولین در روز دارد.
در طول تزریق انسولین نیز لازم است ۴ بار در روز سطح قند خونتان را اندازه بگیرید و یادداشت کنید تا پزشک بر اساس آن دوز مناسب انسولین را مشخص کند.
تزریق انسولین هیچ عارضهای برای جنین ندارد، از جفت عبور نمیکند و بیخطر است. درحالیکه داروهای خوراکی دیابت ممکن است از جفت عبور کنند و عوارضی برای جنین داشته باشند.
البته تا الان مطالعات چیزی در اینباره ثابت نکردهاند؛ ولی مشخص نیست که اثرات طولانیمدت در جنین یا نوزاد ایجاد میکنند یا خیر.
اگرچه ورزش جزء ضروری درمان دیابت حاملگی نیست، اما ممکن است به کنترل سطح قند خون کمک کند. بیشتر زنانی که عوارض بارداری ندارند، میتوانند در بارداری نیز ورزش کنند.
اگر منع خاصی ندارید، میتوانید در بیشتر روزهای هفته روزی ۳۰ دقیقه فعالیت متوسط مانند پیادهروی، دوچرخهسواری ثابت و یوگا داشته باشید.
در جواب این سوال که «اگر دیابت بارداری داشته باشم هر چند وقت یک بار باید به پزشک مراجعه کنم؟» باید بگوییم مادرانی که دیابت بارداری دارند، بهتر است ۲ هفته یکبار ویزیت شوند؛ مخصوصا اگر از انسولین استفاده میکنند.
هدف از این ویزیتها نظارت بهتر روی سلامتی مادر و جنین است تا سطح قند خون نزدیک به سطح نرمال نگه داشته شود. تغییر دوز انسولین با پیشرفت بارداری طبیعی است؛ یعنی هرچه سن بارداری بیشتر میشود، نیاز مادر باردار به انسولین بیشتر میشود.
اگر سطح قند خون شما در طول بارداری نزدیک به سطح نرمال باشد و عارضهای اتفاق نیفتد، زمان ایدئال و مطلوب برای زایمان مثل حالت عادی بین هفته ۳۹ تا ۴۰ بارداری است.
در بیشتر مادران مبتلا به دیابت بارداری با نوزادی با اندازه طبیعی، سزارین هیچ مزیتی نسبت به زایمان طبیعی ندارد؛ اگرچه ممکن است در هر بارداری با علت دیگری سزارین لازم باشد.
بیشتر مادران در طول زایمان دارای سطح قند خون طبیعیاند و نیاز به انسولین ندارند. اما اگر سطح قند خون بالا برود، لازم است در حین زایمان انسولین تزریق شود چون میتواند مشکلاتی در نوزاد ایجاد کند.
بعد از زایمان بیشتر مادران مبتلا به دیابت در بارداری، سطح قند خون نرمالی دارند و دیگر لازم نیست انسولین تزریق کنند.
اما بهدلیل بالا رفتن خطر ابتلا به پیشدیابت و دیابت نوع ۲ در سالهای بعد از زایمان بهتر است میزان قند خون بعد از زایمان بررسی شود و آزمایش تست تحمل گلوکز ۲ ساعته انجام شود.
یکسوم تا دو سوم زنانی که در طول دوره بارداری مبتلا به دیابت بارداری شدند، ممکن است در بارداری بعدی نیز دچار دیابت شوند. از طرفی دیابت بارداری خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را نیز بالا میبرد.
میتوان گفت خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ تا حد زیادی تحتتاثیر وزن بدن است. زنان چاق ۵۰ تا ۷۵ درصد در معرض خطری بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند. اگر چاقی یا اضافه وزن دارید، بهتر است با رژیم غذایی و ورزش، وزنتان را کم کنید تا این خطر کمتر شود.
گرچه دیابت بارداری راهکار درمانی قطعی ندارد اما با داشتن سبک زندگی سالم شامل برنامه غذایی مناسب افراد دیابتی، فعالیت بدنی منظم و در صورت لزوم مصرف دارو میتوان خطرات و عوارض بارداری را به میزان قابلتوجهی کم کرد.
در این مقاله تمامی اطلاعات لازم درباره دیابت بارداری را همراه با بهترین رژیم غذایی دیابت بارداری میخوانید.
از آنجایی که جنین پسر میتواند سطح قند خون مادر را بعد از غذا بیشتر کند، احتمال ابتلای مادر با جنین پسر به دیابت بارداری، نسبت به دختر ۴ درصد بیشتر است.
افزایش یا کاهش تحرک جنین با دیابت بارداری هنوز ثابت نشده است ولی بنابر شواهد این نوع دیابت حرکت جنین را تا حدی تحت تاثیر قرار میدهد.
بله. در صورت داشتن دیابت بارداری هم میتوان زایمان طبیعی داشت. اما به شرط آنکه مادر با فشار خون بالا یا مسمومیت بارداری درگیر نباشد که در این صورت پزشک به احتمال زیاد زایمان سزارین را پیشنهاد میکند.
بله، مناسب نبودن دوز انسولین باعث پایین آمدن شدید سطح قند خون، غش کردن و عوارضی روی جنین میشود. بنابراین لازم است پزشک دوز آن را مشخص کند.
بهتر است از آزمایشگاه بپرسید ولی در بیشتر موارد، جواب آزمایش قند خون بارداری در یک یا دو روز آماده خواهد بود.
ممکن است سونوگرافیهایی برای بررسی بیشتر رشد و اندازه جنین و همچنین آزمایشهایی در هفتههای پایانی بارداری برای کنترل سلامتی جنین انجام شود. مخصوصا اگر قند خونتان بالا باشد، از انسولین استفاده کنید یا عوارض دیابت بارداری را داشته باشید؛ مثل فشارخون بالا.