راهنمای کامل تغذیه نوزاد و کودک: از شیردهی تا غذای کمکی

تغذیه نوزاد و کودک یکی از مهم‌ترین عوامل در رشد و سلامت آنهاست. کودک تازه به‌دنیا آمده تا ۶ ماه اول زندگی خود، تمام مواد مغذی را از شیر مادر دریافت می‌کند اما بپس از آن که شروع به خوردن غذای جامد می‌کند، پدر و مادر باید کاملا مراقب تغذیه او باشند. از شیردهی طبیعی تا معرفی غذاهای کمکی، هر مرحله از تغذیه نیازمند دقت و برنامه‌ریزی مناسب است. در این مقاله، به راهنمای کامل تغذیه نوزاد و کودک می‌پردازیم و با شما درباره مراحل مختلف تغذیه، از شیردهی تا غذای کمکی، صحبت می‌کنیم. همچنین، لیست غذاهای کمکی کودک و برنامه غذایی نوزاد را بررسی خواهیم کرد تا والدین بتوانند با اطمینان کامل، نیازهای غذایی فرزند خود را تامین کنند.

اهمیت رژیم غذایی نوزاد

رژیم غذایی نوزاد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا رشد کودک در ماه‌های اول خیلی سریع اتفاق می‌افتد و تغذیه تأثیر مستقیمی بر رشد جسمی و ذهنی او دارد. رژیم غذایی مناسب در شکل‌گیری مغز نوزاد و تقویت مهارت‌های شناختی، حرکتی و اجتماعی-عاطفی او هم موثر است. همچنین از بروز مشکلاتی مانند سوءتغذیه، کم‌خونی و ضعف سیستم ایمنی جلوگیری می‌کند.

شیردهی طبیعی، اولین و بهترین منبع تغذیه نوزاد است که علاوه بر تأمین نیازهای غذایی، به ایجاد پیوند عاطفی میان مادر و کودک کمک می‌کند.

با معرفی تدریجی غذاهای کمکی پس از شش ماهگی، می‌توان مطمئن شد که کودک همه مواد مغذی لازم برای رشد و توسعه سالم را دریافت می‌کند. داشتن یک رژیم غذایی متنوع و متعادل در این مرحله، پایه‌های یک زندگی سالم و پرانرژی را برای کودک فراهم می‌سازد.

برنامه غذایی نوزاد به‌صورت ماه به ماه

برنامه غذایی نوزاد ماه به ماه از بدو تولد تا یک سالگی به‌طور مداوم تغییر می‌کند تا نیازهای رشد کودک به بهترین شکل تامین شود. از بدو تولد تا شش ماهگی، شیر مادر یا شیر خشک منبع اصلی تغذیه نوزاد است، زیرا تمامی مواد مغذی ضروری مورد نیاز رشدش را فراهم می‌کند.

پس از شش ماهگی، می‌توان غذاهای کمکی را به تدریج معرفی کرد، با نزدیک شدن به یک سالگی، کودک باید قادر باشد انواع مختلفی از غذاهای سالم و متعادل را در رژیم غذایی خود داشته باشد، که این شامل وعده‌های غذایی خانواده نیز می‌شود.

در ادامه بهترین رژیم غذایی برای نوزاد و کودک را به‌صورت ماه به ماه توضیح می‌دهیم:

تغذیه نوزاد از بدو تولد تا ۴ ماهگی

در چهار ماه اول، شیر مادر است که تمام نیازهای تغذیه‌ای کودک را تامین می‌کند. اینکه بعد از زایمان چه بخوریم هم تاثیر زیادی در قوای شیر مادر می‌گذارد. در این‌مدت بعضی از نوزادها اشتهای بیشتری نسبت به بقیه دارند و بعضی دیگر هم میل خیلی کمی به شیر خوردن نشان می‌دهند.

اما به‌طور کلی هرچقدر کودک رشد می‌کند، مقدار شیر خوردنش هم بیشتر می‌شود. پس بهتر است در ازای هر ماه مقدار مشخص و بیشتری شیر به کودک‌تان بدهید. برای داشتن اطلاعات کافی درباره شیر دادن نوزاد، حتما نگاهی به مقاله همه‌ چیز درباره شیردهی به نوزاد داشته باشید.

تغذیه نوزاد ۴ تا ۶ ماهه

معمولا نوزادان چهار تا شش ماهه، هر ۴ تا ۵ ساعت یک‌بار در روز شیر مادر مصرف می‌کنند. اغلب پزشکان و کارشناسان تغذیه کودک توصیه می‌کنند که برای شروع مصرف غذاهای کمکی صبر کنید تا ۶ ماه نوزاد کامل شود. اما اگر پزشک اطفال کودک شما گفت که کودک شما آماده خوردن غذای جامد است، می‌توانید به مقدار خیلی کم، مثلا یک قاشق غذاخوری و ۲ بار در روز به کودک‌تان غذای جامد هم بدهید.

تغذیه نوزاد ۶ تا ۸ ماهه

کودک از ۶ ماهگی به بعد می‌تواند هر چهار تا پنج ساعت در روز شیر مادر بخورد و ۱ تا ۹ قاشق غذاخوری هم غذاهای کمکی مقوی مثل غلات، میوه یا سبزیجات مصرف کند. با شروع ۷ ماهگی کودک شما از نظر رشدی آماده است تا در طول شب بدون شیرخوردن بخوابد. البته فراموش نکنید که قبل از قطع کردن شیر شبانه، حتما با پزشک اطفال مشورت کنید.

تغذیه نوزاد ۸ تا ۱۰ ماهه

کودک هشت‌ماهه باید روزی ۴ تا ۶ وعده شیر، ۴ تا ۹ قاشق غذاخوری مکمل‌هایی مانند غلات، میوه، سبزیجات و بین ۱ تا ۶ قاشق غذاخوری هم گوشت و پروتئین مصرف کند. بعد از رسیدن به ۹ و ۱۰ ماهگی، کودک قادر است به‌همراه سه تا پنج بار شیر مادر، دو تا چهار فنجان غلات، میوه، سبزیجات، لبنیات، گوشت و پروتئین هم مصرف کند.

تغذیه نوزاد ۱۰ تا ۱۲ ماهه

نوزاد ۱۱ ماهه روزانه بین سه تا پنج بار شیر مادر و بین دو تا چهار فنجان غلات، میوه، سبزیجات، لبنیات و غذاهای گوشتی و پروتئینی نیاز دارد. مثلا می‌توانید برای صبحانه کودک، از شیر تازه استفاده کنید. وقتی کودک به ۱۲ ماهگی رسید، روزانه سه تا پنج بار شیر مادر (در صورتی‌که هنوز شیر می‌خورد) به او بدهید یا از شیر پاکتی استفاده کنید. همچنین بین دو تا چهار فنجان غلات، میوه، سبزیجات، محصولات لبنی و غذاهای گوشتی و پروتئینی مورد نیاز رشد او است.

اگر به‌دنبال ایده‌های غذایی بیشتری برای صبحانه کودک هستید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله ۱۸ صبحانه سالم و مغذی برای کودک را در لینک زیر بخوانید:

آیا تغذیه کودک اوتیسم متفاوت است؟

بسیاری از والدینی که کودک اوتیسم دارند، رژیم‌ غذایی و مکمل‌های مختلفی برای کودک خود امتحان می‌کنند. مشکلات گوارشی، اسهال مزمن، نفخ، رفلاکس معده و یبوست از جمله علائمی‌ است که این کودکان با آن‌ها روبرو هستند. بیشتر آن‌ها در معرض مشکلات تغذیه‌ای مثل کمبود مواد مغذی و آلرژی غذایی قرار دارند، بنابراین تغذیه کودکان مبتلا به اوتیسم اهمیت بسیار زیادی دارد.

کودکان دارای اوتیسم بسته به علائمی که دارند باید یک رژیم غذایی خاص داشته باشند. بعضی از آن‌ها حتی به دارودرمانی و با تشخیص پزشک، به مکمل‌های غذایی هم نیاز پیدا می‌کنند.

اما به‌طور کلی، رژیم غذایی خاصی برای کودکان مبتلا به اوتیسم وجود ندارد. فقط گاهی اوقات پزشکان برای تسکین علائم، بعضی از پروتئین‌ها را از برنامه غذایی‌شان حذف می‌کنند.

بهترین کار برای پدر و مادری که کودک مبتلا به اوتیسم دارد، این است که به پزشک مراجعه کنند تا بهترین رژیم غذایی متناسب با علائم و وضعیت بدنی‌ کودک را دریافت کنند.

برای تغذیه کودکان کم‌وزن و افزایش وزن آنها چه‌کار کنیم؟

اغلب نوزادان در چند ماه اول تولد، وزن‌شان کم است ولی مدتی بعد از تغذیه با شیر مادر وزن‌شان به حد نرمال می‌رسد. بعضی از مادرها و پدرها نگران این هستند که وزن نوزاد کم است و ددنبال راه چاره برای افزایش وزن او هستند.

فراموش نکنید هر موقع حس کردید وزن نوزادتان کم است، اولین کاری که باید انجام دهید این است که به پزشک اطفال مراجعه کنید و از او مشورت بگیرید. پزشکان با بررسی نمودار رشد نوزاد، متوجه می‌شوند که وزن کم نوزاد شما موقتی‌ست یا خیر.

اگر پزشک تشخیص دهد که وزن کودک شما کمتر از حد معمول است، احتمالا توصیه می‌کند تعداد دفعات شیردهی نوزاد در روز را بیشتر کنید. مثلا به شما می‌گوید هر دو تا سه ساعت یک‌بار به نوزادتان شیر دهید.

اما اگر پزشک تشخیص داد کودک وزن مناسبی دارد، به او اعتماد کنید و تغییری در رژیم غذایی نوزاد ندهید. در صورتی‌که بدون ضرورت سعی کنید وزن کودک‌تان را افزایش دهید، خطر رفتارهای ناسالم در تغذیه او در آینده را افزایش می‌دهید.

کلام آخر

توجه به تغذیه نوزاد و سلامتی او در ماه‌های اول بسیار مهم است؛ چون نحوه تغذیه کودک و نوع موادغذایی مصرفی در ماه‌های اول تولد، در وضعیت کلی سلامت عمومی‌ او در سال‌های بعد تاثیر می‌گذارد. خیلی از پدر مادرها دنبال جدول برنامه غذایی نوزاد هستند که در این مقاله به‌صورت ماه‌به‌ماه توضیح دادیم.

قبل از هر چیزی فراموش نکنید که برای اطلاع از وضعیت سلامتی و تغذیه نوزاد از پزشک اطفال کمک بگیرید؛ چون هر کودکی الگوی غذایی خاص خودش را دارد و شما باید با توجه به وزن و وضعیت رشد، الگوی غذایی نوزاد و کودک خود را کشف کنید و مطابق با آن پیش بروید.

سوالات متداول راهنمای تغذیه نوزاد و کودک

چه زمانی باید غذای کمکی را به برنامه غذایی نوزاد اضافه کنیم؟

غذای کمکی معمولاً از سن شش ماهگی به برنامه غذایی نوزاد اضافه می‌شود. این زمانی است که نوزاد از نظر فیزیکی و رشدی آماده مصرف غذاهای جامد است. با این‌حال، هر نوزادی ممکن است با توجه به نیازها و ویژگی‌های فردی خود زمان متفاوتی برای شروع غذاهای کمکی داشته باشد.

مناسب‌ترین غذای کمکی برای نوزاد چیست؟

در ابتدا، غذاهای کمکی باید نرم و آسان برای بلعیدن باشند. پوره‌ میوه، پوره سبزیجات، غلات مخصوص نوزاد و گوشت‌های نرم و پوره‌شده از جمله گزینه‌های مناسب هستند. به‌مرور زمان و با توجه به رشد نوزاد، می‌توان تنوع بیشتری به برنامه غذایی او داد.