کودک از چه سنی شروع به حرف زدن می‌کند؟

یادگیری حرف زدن کودک، سفری شگفت‌انگیز است که از همان اولین غان‌وغون تا بیان خواسته‌ها و احساساتش طی می‌کند. این همان «زبان کودکانه» است که در هر گوشه دنیا، شبیه به هم به نظر می‌رسد. مسیر پر از لحظه‌های ناب است؛ وقتی برای اولین بار صدای «ما-ما» را می‌شنوید یا تلاش کودک برای تقلید را می‌بینید، ذوق‌زده می‌شوید. مهارت‌های زبانی کودکان به‌طور طبیعی و با نظمی خاص پیشرفت می‌کنند؛ از بازی با صداها تا تعریف قصه‌های کوچک از دیده‌ها و شنیده‌ها. در این مطلب، با مراحل رشد زبان کودک به تفکیک سن و نقاط عطف آن آشنا می‌شویم.

چگونه نوزادان صحبت‌کردن را یاد می‌گیرند؟

قبل از آن‌که به سراغ جدول زمانی حرف زدن کودک برویم لازم است نحوه یادگیری حرف زدن او را بررسی کنیم. نوزادان از همان روزهای ابتدایی زندگی، در حال یادگیری ارتباط برقرار کردن هستند. این یادگیری از طریق گوش‌دادن به صداهای اطراف، به‌ویژه صدای آرامش‌بخش والدین‌شان شروع می‌شود. کودکان به دو روش زیر صحبت‌کردن را یاد می‌گیرند:

• با دقت به صحبت‌های شما گوش می‌دهند و به مرور زمان آهنگ و الگوی کلام شما را درک می‌کنند.
• حالات چهره شما را با کنجکاوی مشاهده می‌کنند و ارتباط میان کلمات و احساسات را می‌آموزند.

حتی نوزادان کوچک نیز قدرت تشخیص صدای والدین‌شان را دارند و صدای آشنا را به دیگر صداها ترجیح می‌دهند. این ارتباط اولیه، سنگ بنای مهارت‌های زبانی آن‌ها را شکل می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند تا کم‌کم به دنیای زبان و کلمات وارد شوند.

راهنمای جامع نمودار رشد نوزاد دختر و پسر را در مقاله زیر بخوانید:

مراحل رشد گفتاری کودک

در ادامه‌، مراحل مختلف یادگیری گفتار در کودکان بر اساس سن ارائه می‌کنیم:

از بدو تولد تا ۶ ماهگی

در این مرحله، گریه اصلی‌ترین راه ارتباطی نوزادان است. او تمامی نیازهای خود مانند تشنگی، گرسنگی، خواب، نیاز به تعویض پوشک یا هر دردی را با گریه نشان می‌دهد. پاسخ دادن به گریه نوزاد به او کمک می‌کند مفهوم ارتباط را درک کند.

در این دوره، نوزادان همچنین شروع به استفاده از صداها و حرکات زیر استفاده می‌کنند که پایه اولیه گفتار آن‌ها را تشکیل می‌دهند:

• غان‌وغون کردن
• خندیدن
• نگاه کردن به شما موقع حرف زدن
• اشارات ساده مانند اشاره با دست
• فوت کردن
• تلاش برای برقراری ارتباط چشمی

همچنین حدود ۳ تا ۴ ماهگی، نوزاد به موسیقی گوش می‌دهد و کلماتی مانند اه را می‌گوید.

اگر تا ۶ ماهگی، هیچ نشانه‌ای از رشد گفتاری در کودک مشاهده نکردید، حتما با پزشک مشورت کنید.

از ۶ تا ۹ ماهگی

در این سن، نوزادان شروع به ایجاد اصوات صدادار چند سیلابی مانند “بَبَ” ، یا “دَدَ” می‌کنند. در این دوره زمانی ممکن است کودک یاد بگیرد دست تکان دهد.

از ۹ تا ۱۲ ماهگی

در این مرحله، دَدَ کردن نوزادان بیشتر شبیه به کلمات می‌شود. آن‌ها ممکن است صداهای جدیدی مانند بای‌بای یا نه را امتحان کنند و کلماتی مانند “مامان” و “بابا” را بگویند. همچنین، ممکن است:

• به نام خود واکنش نشان دهند.
• درخواست‌های ساده را بفهمند.
• کلمات ساده را تشخیص دهند، حتی اگر نتوانند آن‌ها را بگویند.

نوزاد که به ۱۰ ماهگی می‌رسد، حروف بی‌صدایی مانند “بابا” یا “ماما” را می‌گوید.

از ۱۲ تا ۲۴ ماهگی

در این دوره، کودکان شروع به گفتن کلمات واضح‌تری مانند “سگ” یا “توپ” می‌کنند. همچنین به احتمال زیاد کلمات را به‌صورت جملات کوتاه کنار هم می‌گذارند و جمله‌های شما را تقلید می‌کنند.

در این مرحله، کودکان به درخواست‌های کوتاه شما، مانند “لطفاً آن را بگذارید زمین” پاسخ می‌دهند یا حداقل آن را درک می‌کنند، حتی اگر هنوز به طور کامل حرف شما را گوش نکنند.

همچنین ممکن است به افراد، اشیاء و بخش‌های مختلف بدن که شما نام می‌برید، اشاره کنند. آن‌ها کلمات یا صداهایی که از شما می‌شنوند را تکرار می‌کنند، مثل آخرین کلمه‌ای که در جمله می‌گویید. اما معمولا ابتدای کلمات یا انتهای آن‌ها را حذف می‌کنند.

در سن ۱۲ ماهگی، کودک علاوه بر ماما، دَدَ چندین لغت دیگر نیز می‌گوید و احتمالا تا ۲۴ ماهگی (۲ سالگی)، تا ۵۰ کلمه و جملات ۳ کلمه‌ای هم می‌رسد و حدود ۵۰ درصد کلماتش توسط غریبه‌ها قابل فهم است.

از ۳ تا ۴ سالگی

در ۳ سالگی، کودکان جملات ۶ سیلابی را تکرار می‌کند و حدود ۷۰ درصد کلماتش توسط غریبه‌ها قابل فهم است.

در این سن، کودکان به یادگیری زبان ادامه داده و کنجکاوی بیشتری از خود نشان می‌دهند. آن‌ها شروع به پرسیدن سوال و استفاده از جملات طولانی‌تر می‌کنند. ممکن است در بازی‌های تخیلی شرکت و آوازها یا شعرهای کودکانه را تکرار کنند.

از ۴ تا ۵ سالگی

در این سن، گفتار کودکان بسیار واضح می‌شود و مهارت‌های ارتباطی پیچیده‌تری پیدا می‌کنند، مانند:

• صحبت در مورد موقعیت‌های تخیلی
• ساخت داستان‌های ساده
• گفتن نام، سن و آدرس خود (در صورت آموزش)
• استفاده از کلمات جدید و جالب
• پرسیدن سوالات عجیب و غریب با چون و چرا
• بیان احساسات

چگونه می‌توانیم به کودک خود در یادگیری گفتار کمک کنیم؟

یکی از سوالات رایجی که در این مرحله می‌تواند برای‌تان پیش بیاید این است که من چطور می‌توانم به یادگیری حرف زدن کودک کمک کنم؟ البته که لازم است فرصت دهید و بگذارید فرایند طبیعی رشد گفتاری بچه طی شود، ولی راهکارهایی نیز وجود دارند که با کمک آن‌ها این پروسه سریع‌تر پیش می‌رود.

• هر روز واضح و ساده با کودک خود صحبت کنید تا برای صحبت کردن بیشتر ترغیب شود.
• به رفتارهای غیرکلامی کودک مثل دست بلند کردن برای بغل شدن یا نشان دادن غذا توجه کنید و پاسخ دهید.
• به صدای کودک دقت کنید و صدایش را تقلید کنید.
• برای تقویت مهارت گفتاری کودک، به کوچک‌ترین تلاش‌های کودک برای صحبت کردن توجه نشان دهید و او را تشویق کنید.
• اشیاء را نام‌گذاری کنید و در مورد آن‌ها به او توضیح دهید.
• کتاب‌هایی با تصاویر بزرگ و جذاب را با صدای بلند برای کودک بخوانید.

چه زمانی باید نگران تأخیر در گفتار کودک باشم؟

اگر کودک شما به مراحل زیر نرسید، ممکن است نیاز به مشورت با پزشک یا متخصص گفتاردرمانی باشد:

• واکنش نشان ندادن به صداها یا تصاویر
• عدم بَبَ یا دَدَ کردن یا تولید صداهای مختلف
• نداشتن تماس چشمی کافی
• عدم تعامل با دیگران

هر کودک منحصر به فرد است و با سرعت خاص خود رشد می‌کند. به این معنا که لزوما همه کودکان با همین فرایند پیش نمی‌روند و ممکن است زودتر یا دیرتر شروع به صحبت کنند. اما تشخیص زودهنگام مشکلات گفتاری می‌تواند تأثیر زیادی در پیشرفت مسیر رشد کودک داشته باشد.

کلام آخر

یادگیری صحبت کردن کودک یکی از شگفت‌انگیزترین مراحل رشد اوست که کمک می‌کند تا دنیای اطرافش را بشناسد و ارتباط برقرار کند. با حمایت و توجه شما، این فرایند می‌تواند سریع‌تر و شیرین‌تر پیش برود. پس همراه با فرزندتان از هر لحظه‌اش لذت ببرید و در رشد زبانی‌اش سهیم شوید. برای آشنایی بیشتر با نشانه‌ها و روش‌های تقویت گفتار کودک‌تان، این مقاله را از دست ندهید و همراه با ما به دنیای شگفت‌انگیز زبان کودکانه قدم بگذارید!

سوالات متداول جدول زمانی حرف زدن کودک

۱- در چه سنی بچه‌ها شروع به حرف‌زدن می‌کنند؟

بچه‌ها معمولا در ۱۲ تا ۱۸ ماهگی شروع به صحبت می‌کنند. در ۱۲ ماهگی، معمولا می‌توانند چند کلمه بگویند. در ۱۸ ماهگی، باید بتوانند عبارات دو کلمه‌ای مثل «من می‌خواهم» را ترکیب کنند.

۲- حرف نزدن کودک تا چه سنی طبیعی است؟

حرف نزدن کودک تا ۱۸ ماهگی طبیعی است، اما اگر پس از ۱۸ ماهگی شروع به صحبت نکرد، بهتر است با پزشک مشورت کنید.

۳- کمبود چه ویتامینی باعث دیر حرف زدن کودک می‌شود؟

کمبود ویتامین‌های D، B12، فولات و آهن می‌تواند باعث تأخیر در حرف زدن کودک شود.