تنبلی چشم کودکان؛ علائم و روش‌های درمان

حتما عبارت تنبلی چشم به گوش‌تان خورده است. نام دیگر این بیماری، آمبلیوپی (Amblyopia) است که باعث کاهش دید یک یا هر دو چشم می‌شود و یکی از شایع‌ترین مشکلات چشمی در کودکان محسوب می‌شود. تنبلی چشم معمولا در سال‌های اولیه‌ تولد نوزاد تا سن ۷ سالگی اتفاق می‌افتد و در بیشتر موارد، با عینک، لنز یا پچ چشمی قابل درمان است. همچنین با تشخیص به‌موقع آن می‌توانید از پیشرفت مشکلات چشمی کودک جلوگیری کنید. اولین قدم برای تشخیص این مشکل شناسایی علائم تنبلی چشم است که در این مقاله از مای‌بیبی به‌‌طور مفصل به آن می‌پردازیم.

علائم تنبلی چشم در کودکان

گاهی وقت‌ها تنبلی چشم به‌سادگی قابل تشخیص نیست و نیاز است که معاینات دوره‌ای انجام شود. از علائم رایج تنبلی چشم می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:

• تمایل به ضربه زدن به اشیا در یک جهت
• انحراف چشم به‌سمت داخل یا خارج
• ناهماهنگ بودن چشم‌ها
• دید عمقی ضعیف
• دوبینی
• کج کردن سر
• تنگ کردن چشم یا باز و بسته کردن مکرر چشم‌ها برای دید بهتر

گاهی وقت‌ها، افتادگی پلک بالا هم می‌تواند از نشانه‌های دیگر تنبلی چشم کودک باشد که خوب است به آن توجه داشته باشید.

—علائم تنبلی چشم در کودکان—

عوامل بروز تنبلی چشم در کودکان

آمبلیوپی یا تنبلی چشم یک اختلال در رشد عصب چشم است و زمانی اتفاق می‌افتد که بینایی دو چشم در دوران کودکی ناهماهنگ باشد. هر عاملی که باعث اختلال در بینایی کودک شود و در طول زمان ادامه‌دار باشد، می‌تواند به تنبلی چشم منجر شود.

در ادامه دو علت اصلی بروز تنبلی چشم را با هم بررسی می‌کنیم:

استرابیسم (Strabismus)

این بیماری یکی از شایع‌ترین عوامل ایجادکننده تنبلی چشم است. استرابیسم، باعث می‌شود ماهیچه‌های دو چشم هماهنگی لازم را با هم نداشته باشند؛ در نتیجه مغز سیگنال‌ها را فقط به چشم قوی‌تر ارسال می‌کند. چشم ضعیف‌تر کم‌کم هیچ اطلاعاتی دریافت نمی‌کند و بر اثر انحراف به‌سمت داخل یا خارج، باعث ایجاد تنبلی چشم می‌شود.

آنیزومتروپی (Anisometropia)

این بیماری باعث ایجاد عیوب انکساری در چشم می‌شود و کاری می‌کند که وضوح دید بین دو چشم، یکسان و هماهنگ نباشد. در ادامه، فقط چشم قوی‌تر اطلاعات را به‌طور کاملا روشن و واضح دریافت می‌کند. در اثر گذشت زمان، تنبلی چشم در چشمی که هماهنگ و هم‌سو با چشم دیگر نیست، ایجاد می‌شود.

—عوامل بروز تنبلی چشم در کودکان—

این دو بیماری از مشکلات شایع چشمی در کودکان هستند که نتیجه‌اش ناهماهنگی دید در دو چشم است و می‌تواند زمینه‌ساز بروز تنبلی چشم شود.

نشانه‌های دیگری که باعث می‌شود فرد از یک چشم بیشتر استفاده کند و چشم دیگرش کم‌کم تنبل شود، عبارتند از:

• ژنتیک یا داشتن سابقه خانوادگی تنبلی چشم
• سطح دید متفاوت بین دو چشم
• آسیب به یکی از چشم‌ها
• افتادگی پلک
• کمبود ویتامین آ
• مشکلات چشمی مثل دوربینی، نزدیک‌بینی یا آستیگماتیسم

تشخیص تنبلی چشم در کودکان

تنبلی چشم کودک معمولا در یک چشم ایجاد می‌شود. کودک با تکیه کردن به چشم سالم، در بازی‌ها و کارهای روزانه به مشکل برنمی‌خورد و همین موضوع، تشخیص بیماری را دشوار می‌کند.

پیشنهاد می‌شود که چشم کودک در بدو تولد معاینه و مجدد در ۶ ماهگی بررسی شود.

بهتر است معاینات چشمی پس از ۳ سالگی به شکل روتین و هر دو سال یک‌بار انجام شود و تا زمانی‌که کودک به سن ۱۸ سالگی می‌رسد، این روند ادامه داشته باشد.

این معاینات منظم و دوره‌ای در تشخیص زودهنگام تنبلی چشم کمک می‌کنند و باعث می‌شوند اصلاح و درمان تنبلی چشم، راحت‌تر و سریع‌تر اتفاق بیافتد.

تست‌هایی که چشم‌پزشک یا اپتومتریست روی هر دو چشم کودک انجام می‌دهد، شامل مراحل زیر است:

• تشخیص حروف یا شکل‌ها روی نمودار بینایی‌سنجی
• دنبال کردن نور توسط چشم‌ها
• بررسی چشم با کمک دستگاه بینایی‌سنجی

بسته به سن کودک و درک او از موقعیت، پزشک می‌تواند از ابزار و روشی استفاده کند که تشخیص این مسئله ساده‌تر و سریع‌تر باشد.

—تشخیص و درمان تنبلی چشم در کودکان—

تست تنبلی چشم در خانه برای کودکان

این روش فقط برای غربالگری اولیه است و جایگزین معاینه توسط چشم‌پزشک اطفال نیست.

برای تست تنبلی چشم در کودک خردسال می‌توانید یک چشم او را بپوشانید و یک جسم را در مقابل چشم دیگرش به چپ، راست یا بالا و پایین حرکت دهید. ببینید آیا کودک جسم در حال حرکت را با چشم باز خود دنبال می‌کند یا نه.
برای کودکان سن‌بالاتر، می‌توانید تست تنبلی چشم در خانه را به‌صورت زیر انجام دهید:

• محیط را آرام و کم‌نور کنید.
• از کودک بخواهید که روبروی شما بنشیند.
• یک شیء کوچک مانند مداد یا اسباب‌بازی را در فاصله ۴۵ سانتی‌متری، دور از صورت او نگه دارید.
• از کودک بخواهید که با هر دو چشم به شیء نگاه کند.
• سپس یکی از چشم‌های کودک را با یک تکه پارچه یا دست خود بپوشانید.
• از کودک بپرسید که شیء را با چشم باز شده می‌بیند یا خیر.
• سپس چشم دیگر را بپوشانید و از او سوال مشابه را بپرسید.

—تست تنبلی چشم برای کودکان—

درمان تنبلی چشم کودکان

مسئله مهمی که باعث آسان شدن درمان تنبلی چشم می‌شود، تشخیص به‌موقع آن است. تنبلی چشم در کودکان به‌راحتی قابل درمان و اصلاح است و بهترین نتایج در سن زیر ۷ سال به‌دست می‌آیند. البته در سنین نوجوانی هم می‌توانیم با پیگیری منظم و معاینات دقیق، این مشکل را برطرف کنیم.

فراموش نکنید، روش درمان به علت تنبلی چشم و عامل بروز آن بستگی دارد که به تشخیص پزشک از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

عینک اصلاح‌کننده یا لنزهای تماسی

اگر چشم دچار مشکل دوربینی، نزدیک‌بینی یا آستیگماتیسم باشد، با استفاده از عینک مناسب یا لنز می‌توان مانع از بروز و پیشرفت تنبلی چشم در کودکان شد.

پچ چشم

پچ چشم روی چشم قوی‌تر بسته می‌شود تا کودک از چشم ضعیف‌تر استفاده کند و ماهیچه‌های آن تقویت شوند. در طول روز به مدت ۲ تا ۶ ساعت از پچ چشم استفاده می‌شود که نتیجه‌ مثبتی داشته باشد.

قطره چشمی

قطره چشمی به تشخیص پزشک و دو بار یا یک بار در روز استفاده می‌شود. این قطره، دید چشم قوی‌تر را به مدت چند ساعت تار می‌کند و باعث تقویت دریافت سیگنال توسط چشم ضعیف‌تر می‌شود.

کلام آخر

آمبلیوپی یا تنبلی چشم یکی از رایج‌ترین بیماری‌های چشمی است که می‌توانیم با تشخیص به‌موقع و درست، آن را کاملا درمان کنیم. این موضوع نیاز به صبر و شکیبایی والدین کودک دارد. بهتر است طبق دستورالعمل‌های پزشک، موارد گفته شده را انجام بدهید تا این عارضه به‌موقع رفع شود

در این مقاله درباره بعضی از عوامل موثر در بروز تنبلی چشم و درمان موثر آن صحبت کردیم تا بتوانید به‌عنوان مادر و پدری آگاه، با داشتن اطلاعات کافی به رشد بهتر کودک‌ خود کمک کنید.

سوالات متداول تنبلی چشم کودکان

تنبلی چشم تا چه سنی قابل درمان است؟

بهترین بازه سنی برای درمان تنبلی چشم بین 3 تا 7 سالگی است. در این دوران، مغز کودک قابلیت انعطاف‌پذیری بالایی دارد و می‌تواند به راحتی به محرک‌های بصری جدید واکنش نشان دهد.

فرق تنبلی چشم با ضعیفی چشم چیست؟

تنبلی چشم به این معنی است که مغز سیگنال‌های ارسال شده از یک چشم را به‌درستی پردازش نمی‌کند و در یک چشم اتفاق می‌افتد اما ضعیفی چشم به‌دلیل مشکل در تمرکز نور روی شبکیه چشم است.

منابع:
ncbi، Healthline، healthychildren، sciencedirect