راهنمای جامع زردی نوزاد؛ مدت زمان و درمان زردی

زردی نوزاد تا چه حد طبیعی است؟ این سوالی است که بیشتر مادرها و پدرهای تازه‌کار از خود می‌پرسند. آیا باید نگران زردی باشید یا این مسئله به‌خودی‌خود رفع می‌شود؟ ما اینجا به شما کمک می‌کنیم تا درباره زردی نوزادان اطلاعات لازم را داشته باشید و با آگاهی کافی و به سلامت این مرحله از رشد نوزاد را پشت سر بگذارید.

 زردی نوزاد چیست؟ چرا نوزادان زردی می‌گیرند؟

زردی نوزاد، هاله زرد رنگی است که روی پوست بیشتر از ۵۰ درصد نوزادانی که سر موقع به دنیا آمده‌اند، ظاهر می‌شود.

برای یافتن علت زردی نوزاد که به آن یرقان نوزادی هم می‌گویند، لازم است درباره گلبول‌های قرمز بیشتر بدانیم. زمانی که نوزاد به دنیا می‌آید، گلبول‌های قرمز خون زمان جنینی می‌شکنند تا جای‌شان را به گلبول‌های قرمز جدید بدهند.

از شکستن و تجزیه گلبول‌های قرمز ماده‌ای زرد رنگ به اسم بیلی‌روبین تولید می‌شود. بیلی‌روبین با کمک کبد و از راه ادرار و مدفوع از بدن دفع می‌شود. اما از آن‌جا که کبد نوزاد شما هنوز بالغ نشده و به اندازه کافی رشد نکرده، نمی‌تواند این بیلی روبین را از بدنش بیرون کند؛ برای همین بیشتر نوزادان از روز دوم تولد شروع به زرد شدن می‌کنند.

پزشک اطفال در چکاپ روز سوم یک آزمایش برای تشخیص میزان زردی درخواست می‌کند. بهتر است بدانید حدود ۶۰ درصد نوزادان، دچار زردی خفیفی می‌شوند.

درمان زردی، ۲ تا ۳ هفته، بدون ایجاد مشکل خاصی، طول می‌کشد.

درجه‌بندی زردی نوزاد به این صورت است که در مراحل ابتدایی فقط روی سر و صورت نوزاد قابل مشاهده است؛ ولی در صورتی که کنترل نشود، ممکن است گسترش یابد و روی سایر قسمت‌های بدن نوزاد مانند کمر، شکم، دست و پا نیز ظاهر شود.

—درجه بندی زردی نوزاد—

انواع زردی نوزاد چیست؟

به طور کلی دو نوع زردی در نوزادان وجود دارد:

زردی فیزیولوژیک

زردی فیزیولوژیک، شایع‌ترین نوع زردی نوزادان است که ۷۵٪ از نوزادان به آن مبتلا می‌شوند. علت آن هم فقط این است که کبد نابالغ نوزاد نمی‌تواند بیلی‌روبین را با همان سرعتی که تولید می‌شود، دفع کند.
این نوع زردی معمولا در روز دوم تا پنجم تولد ظاهر می‌شود و در طول چند هفته، زمانی‌که تجزیه گلبول‌های قرمز کم می‌شود و عملکرد کبد بهبود پیدا می‌کند، خود ‌به‌ خود از بین می‌رود.

زردی پاتولوژیک

زردی پاتولوژیک نوزاد خبر از یک بیماری زمینه‌ای می‌دهد؛ یعنی مشکلی در بدن وجود دارد که دفع بیلی‌‌روبین را مختل کرده است. این نوع از زردی، معمولا در ۲۴ ساعت اول بعد از تولد شروع می‌شود و لازم است برای درمان آن، به پزشک مراجعه کنید.

دلایل زردی پاتولوژیک در نوزاد چیست؟

در ادامه به دلایل زردی پاتولوژیک که یکی از انواع زردی نوزادان است اشاره می‌کنیم:

• ناسازگاری گروه‎‌های خونی مادر و نوزاد
• اختلالات ژنتیکی مثل سندرم گیلبرت، نقص‌های غشایی گلبول‌های قرمز و گالاکتوزمی یا اختلالات متابولیک
• کم‌کاری تیروئید مادرزادی
• دیابت مادر و پدر
• تولد نوزاد زودرس
• تنگی دریچه معده
• انسداد روده
• بعضی از داروها مثل آنتی بیوتیک‌ها

—دلایل زردی نوزاد—

علاوه بر موارد بالا، دو مورد دیگر هم در بروز زردی نقش دارند:

• زردی شیردهی یا زردی گرسنگی

زمانی است که نوزاد به اندازه کافی شیر نمی‌خورد و دفع ادرار و مدفوعش طبیعی و کافی نیست. در این حالت، بیلی‌روبین خون با سرعت خیلی کمتری از بدن خارج می‌شود.

• زردی شیر مادر

پزشکان می‌گویند این زردی احتمالا به خاطر واکنش نوزاد به ماده‌ای در شیر مادر ظاهر می‌شود که ممکن است حتی سه ماه هم طول بکشد.

در این نوع از زردی نوزاد، ادامه دادن یا قطع شیردهی با نظر پزشک اطفال است. معمولا زردی شیر مادر شدید نیست و شیردهی می‌تواند ادامه داشته باشد.

نشانه‌های زردی نوزاد چیست؟

اولین علامت یرقان نوزادی، زرد شدن پوست و چشم‌های نوزاد است که معمول‌ترین و ابتدایی‌ترین نشانه، زرد شدن سفیدی چشم‌های نوزاد است. البته ممکن است تشخیص زردی در پوست‌های تیره‌ سخت‌تر باشد.

راه دیگر برای تشخیص زردی این است که انگشت‌تان را به آرامی روی پوست نوزاد فشار بدهید؛ اگر جایی که فشار دادید به رنگ زرد دیده شد، نشانه ابتلا به زردی است. همچنین برای اطمینان می‌توانید با پزشک متخصص کودکان هم مشورت کنید.

نوزادانی که سطح بیلی‌روبین بالا دارند ممکن است نشانه‌های زیر را داشته باشند.

• زردتر شوند یا زردی به اندام‌های پایین‌تر مانند سینه، دست‌ها و پاها برسد
• خوب شیر نخورند و وزن نگیرند
• خواب‌آلود و بی‌حال باشند
• مدام با صدای بلند گریه کنند
• تب کنند
• کمر و گردن‌شان را به عقب خم کنند

لازم است بدانید کنترل نشدن سطح بالای بیلی‌روبین، خطرناک است. بنابراین اگر نوزادتان نشانه‌های بالا را داشته باشد، زردی او در ۲۴ ساعت اول بعد از تولد شروع شود (پاتولوژیک) یا حتی زردی فیزیولوژیک او بیشتر از ۳ هفته طول بکشد، لازم است در اولین فرصت با پزشک متخصص کودکان مشورت کنید.

—راه تشخیص زردی نوزاد—

راه‌ قطعی تشخیص زردی در نوزاد چیست؟

پزشک اطفال معمولا برای تعیین سطح بیلی‌روبین خون و شدت زردی، آزمایش خون درخواست می‌کند. حتی ممکن است برای بررسی این‌که زردی نوزاد به دلیل یک بیماری زمینه‌ای است یا نه، آزمایش‌های بیشتری نیز لازم به انجام باشند.

به هر حال تشخیص به موقع و کنترل زردی نوزادان اهمیت زیادی دارد که در این مرحله با آزمایش خون انجام می‌شود.

درمان زردی نوزاد چگونه انجام می‌شود؟

بهتر است بدانید که در بیشتر مواقع زردی اصلا نیازی به درمان ندارد؛ زردی‌های خفیف و فیزیولوژیک معمولا بدون هیچ اقدامی خود به خود رفع می‌شوند. اما اگر سطح بیلی‌روبین برای نوزادان بالاتر از حد طبیعی برود یا علت زردی، وجود بیماری خاصی باشد؛ لازم است درمان شروع شود.

در حال حاضر تنها درمان زردی نوزاد، فتوتراپی (نور درمانی) است.

در این روش نوزاد شما در حالی‌ که فقط پوشک و عینک محافظ مخصوص چشم دارد، روی تخت یا داخل دستگاهی که نور آبی می‌تاباند، قرار می‌گیرد. پوست نوزاد، این نور را جذب می‌کند تا با کمک آن، بیلی‌روبین را بشکند و از راه ادرار یا مدفوع دفع کند.

فتوتراپی معمولا در بیمارستان انجام می‌شود اما می‌توانید با نظر پزشک، دستگاه فتوتراپی را اجاره کنید و به خانه‌ ببرید.

البته گاهی ممکن است تنها فتوتراپی کافی نباشد؛ مثلا نوزاد مبتلا به زردی شدید، ناشی از ناسازگاری گروه‌های خونی، نیاز به تعویض خون هم داشته باشد یا اگر علت زردی نوزاد، کم‌کاری تیروئیدش است، به مصرف دارو نیاز داشته باشد.

آیا زردی قابل پیشگیری است؟

زردی فیزیولوژیکی قابل پیشگیری نیست و بر خلاف باورهای غلط رایج در جامعه، تغذیه مادر هیچ نقشی در بروز یا درمان زردی ندارد. تنها کاری که می‌توانید بکنید این است که با شیردهی مکرر، به دفع سریع بیلی‌روبین از بدن نوزادتان کمک کنید.

مقاله مرتبط:

همه چیز درباره شیردهی به نوزاد

از لحظه‌ای که دو خط موازی بی‌‌‌‌‌‌بی‌چک جلوی چشمان‌تان خودنمایی می‌کنند، داستان دلنشین مادر ... مطالعه

نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، لازم است ۸ تا ۱۲ بار در روز‌های اول تولد تا رفع کامل زردی شیر بخورند. نوزادانی هم که با شیر خشک تغذیه می‌شوند معمولا به ۳۰ تا ۶۰ میلی‌لیتر شیر خشک، هر ۲ تا ۳ ساعت نیاز دارند.

اگر شما یا پزشک‌تان فکر می‌کنید یک مشکل زمینه‌ای وجود دارد که می‌تواند باعث زردی در نوزاد شما شود، با کمک آزمایش‌های تشخیصی در بارداری می‌توانید به موقع پیشگیری کنید.

مثلا در دوران بارداری، می‌توانید با یک آزمایش، احتمال ناسازگاری گروه خونی‌تان با نوزاد را تشخیص و کارهای لازم را انجام دهید.

سوالات متداول زردی نوزاد

آیا همه نوزادان دچار زردی می‌شود؟

نه لزوما همه نوزادان. ولی از هر ۱۰ نوزادی که سر موعد مشخص خود به دنیا آمده‌، ۶ نوزاد و از هر ۱۰ نوزاد زودرس، ۸ نوزاد دچار زردی می‌شود.

چقدر طول می‌کشد زردی چشم نوزادان به‌خاطر زردی از بین برود؟

معمولا زردی چشم نوزاد بعد از ۲ تا ۳ هفته از بین می‌رود. ولی اگر همچنان ادامه داشت، توصیه می‌کنیم به پزشک مراجعه کنید.

درمان خانگی برای زردی نوزاد چیست؟

در کنار فتوتراپی که بهترین راه درمان زردی است، با مشورت پزشک می‌توانید دو بار در روز به مدت ۱۰ دقیقه، نوزاد را از پشت پنجره روبروی نور طبیعی روز قرار دهید. فقط حواس‌تان باشد که به هیچ وجه کودک را مستقیم در معرض نور خورشید قرار ندهید.

اگر زردی نوزاد درمان نشود، چه اتفاقی می‌افتد؟

بی‌توجهی به زردی نوزاد ممکن است باعث اتفاقات ناراحت‌کننده و حتی جبران‌ناپذیر مانند ناشنوایی، عقب‌ماندگی ذهنی یا فلج مغزی شود.

کلام آخر

زردی نوزاد، یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در نوزادان است که می‌توان با شناخت و آگاهی نشانه‌ها و روش‌های مراقبتی، فرایند درمان را با آرامش گذراند. با نکته‌های مهمی که در این مطلب به آن اشاره کردیم، می‌توانید از این مرحله از زندگی نوزاد، با خیالی آسوده و به سلامت عبور کنید.