علائم اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی (ADHD) در کودکان + تشخیص و درمان

مدام در حال جنب‌و‌جوش است. اصلا یک‌جا بند نمی‌شود. از دیوار راست بالا می‌رود و وقتی هم که با او صحبت می‌کنیم، وسط حرف‌مان می‌پرد.

شاید شما هم این جملات را از مادر و پدرها شنیده باشید یا حتی خودتان از آن دسته والدینی باشید که این‌ها را می‌گویند؛ اما فکر می‌کنید همه شیطنت‌ها و بازیگوشی‌های کودکانه به معنی اختلال بیش‌فعالی است؟ اصلا چطور می‌شود که یک کودک بیش‌فعال می‌شود؟ پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با این اختلال و نشانه‌های آن، تا پایان این مقاله همراه‌مان باشید.

دیدگاه افراد در مورد بیش‌فعالی در کودکان

در گذشته بیشتر افراد با مفهوم اختلال بیش‌فعالی آشنا نبودند و معمولا رفتار کودکان براساس جنسیت‌شان قضاوت می‌شد. قدیمی‌ترها معتقد بودند، پسربچه‌ها شیطنت بیشتری نسبت به دختربچه‌ها دارند و به‌محض ردکردن این دوران، اصطلاحا آقا می‌شوند. یک عده هم، مادرها و پدرهایی را که کودک پرجنب‌و‌جوش داشتند، متهم می‌کردند که کودک‌شان را درست تربیت نکرده‌اند.

خوشبختانه در چند سال گذشته، تحقیقات خوبی درباره این اختلال انجام شده و سطح آگاهی مادر و پدرها نسبت به رفتار بچه‌ها بالاتر رفته است.

—علائم اختلال بیش فعالی—

علائم کلی اختلال کم‌توجهی

از نشانه‌های رفتاری کودکان با اختلال کم‌توجهی- بیش‌فعالی یا ADHD می‌توانیم به چند مورد زیر اشاره کنیم؛ البته برای تشخیص دقیق، بهتر است با روانپزشک یا روانشناس مشورت کرد.

• میزان تمرکز روی انجام کارها
• فراموش‌کاری‌ و حواس‌پرتی‌
• میزان تحمل‌ برای ثابت نشستن حتی در زمان کوتاه
• گوش ندادن به صحبت تا پایان یا پریدن وسط حرف و قطع کردن صحبت

به جز موارد بالا، پاسخ دادن به سوالات زیر هم می‌تواند به شما کمک کند تا احتمال وجود این اختلال را بررسی کنید:

• آرام نشستن در کلاس یا محیط ساکت، چه‌قدر برای کودک مشکل است؟
• آیا در بازی‌کردن یا انجام کارهای بی‌سروصدا، مشکل دارد؟
• آیا کودک بیش ‌از حد صحبت می‌کند؟
• چقدر برای کودک سخت است منتظر بماند تا نوبتش بشود؟
• آیا وقتی دیگران در حال صحبت کردن، بازی کردن یا انجام کاری هستند، او مدام تلاش می‌کند توجه‌ها را به‌ خودش جلب کند؟

معرفی انواع اختلال بیش‌فعالی در کودکان

—کودک بیش‌فعال—

از نظر روان‌شناسی این اختلال ۳ نوع دارد:

۱- عمدتا بی‌توجه یا کمبود توجه:

همان‌طور ‌که از اسمش پیداست، کودک مبتلا به این نوع ADHD، در تمرکز، انجام کارها و پیروی از دستورات، به شدت مشکل دارد. کودکانی که دچار این اختلال‌اند، معمولا نشانه‌های زیر را دارند:

• دقت به جزئیات برای‌شان مشکل است.
• حفظ توجه و جمع‌کردن حواس، برای‌شان کار راحتی نیست.
• در زمان گوش دادن به حرف کسی، مدام حواس‌شان پرت می‌شود.
• تمام کردن کار‌ها، برای‌شان چالش‌برانگیز است.
• برای انجام کارهایی که نیاز به توجه و تمرکز دارد، طفره می‌روند.
• فراموش‌کارند و مدام وسایل‌شان را گم می‌کنند.

بسیاری از کودکان مبتلا به این نوع کم‌توجهی _ بیش‌فعالی آموزش مناسبی دریافت نمی‌کنند؛ برای همین دوست ندارند سرکلاس بنشینند.

تحقیقات نشان می‌دهند که اختلال بی توجه یا کمبود توجه در بین دختران شایع‌تر است.

۲- بیش‌فعال- تکانشی:

کودکان مبتلا به این نوع ADHD، رفتارهای تکانشی زیادی دارند؛ یعنی تصمیم‌های ناگهانی می‌گیرند و خیلی عجول‌اند. با چند مورد از نشانه‌های رفتاری این دسته از کودکان آشنا شوید:

• بیشتر مواقع حرف افراد را در حین صحبت، قطع می‌کنند.
• رعایت نوبت برای‌شان خیلی سخت است.
• حتی برای چند دقیقه نمی‌توانند بنشینند و بیشتر، حالت ایستاده را ترجیح می‌دهند. (مثلا دانش‌آموز دچار این اختلال، بیشتر زمان کلاس را در حال جنب‌و‌جوش است و نمی‌تواند بنشیند.)
• در فضایی که مناسب دویدن نیست، دوست دارند مدام بدوند و بپرند.
• بیش‌ از اندازه حرف می‌زنند.
• سکوت کردن، برای‌شان سخت است.

اگرچه این نوع ADHD کمتر مورد توجه است، اما به‌‌طور کلی کودکی که ADHD بیش‌فعال- تکانشی دارد، در تمرکز برای انجام وظایف خود مشکل دارد.

۳- ترکیبی بیش‌فعال- تکانشی و بی‌توجه:

شایع‌ترین نوع ADHD است. کودک، علائم بی‌توجهی و بیش فعالی را با هم دارد. در این حالت کودک، به‌خوبی قادر به تمرکز نیست و سطح انرژی او همیشه بیش از حد است.
بهتر است بدانیم که نوع ADHD کودک‌مان، روش درمان او را مشخص می‌کند. البته این اختلال می‌تواند در طول زمان تغییر کند، برای همین تشخیص نوع آن برای درمان درست، اهمیت زیادی دارد.

دلایل به وجود آمدن اختلال بیش‌فعالی

با این‌که اختلال بیش‌فعالی در کودکان و بزرگسالان زیادی دیده می‌شود، اما هنوز دلیل اصلی ابتلا به آن مشخص نیست. بعضی از تحقیقات نشان می‌دهند که کم شدن مقدار دوپامین مغز می‌تواند باعث این اختلال شود.

دوپامین یک ماده‌ شیمیایی در مغز است که باعث انتقال پیام‌های عصبی می‌شود و در تحریک واکنش‌ها و عواطف نقش دارد. البته که نقش ژنتیک را هم نمی‌توانیم نادیده بگیریم.

راه‌های تشخیص اختلال بیش فعالی در کودکان

—راه های تشخیص بیش فعالی کودک—

هیچ آزمایشی وجود ندارد که بتواند تشخیص دهد شما یا کودک‌تان مبتلا به ADHD هستید یا نه؛ اما پزشک برای تشخیص آن، سوالاتی از شما می‌پرسد و نشانه‌ها را در ۶ ماه گذشته بررسی می‌کند.

برای بررسی کامل‌تر، بهتر است یادداشت‌هایی را در مورد رفتار کودک‌تان در طول روز، آماده کنید و به پزشک یا روان‌شناس بدهید. علاوه ‌بر این، پزشک یک معاینه فیزیکی کامل برای بررسی سلامتی دلبندتان هم انجام می‌دهد تا به نتیجه و تشخیص دقیق‌تر برسد.

نکاتی در دوران بارداری برای پیشگیری از اختلال کم‌توجهی

درست است که در مورد ریشه‌ به وجود آمدن این اختلال، پزشکان و محققان هنوز به نتیجه‌ درستی نرسیده‌اند، اما تأثیرات دوران بارداری روی جنین را هرگز نمی‌توان نادیده گرفت.
مادرهای عزیز هرچه دوران بارداری آرام‌تر، کم استرس یا حتی بدون استرسی را بگذرانند و تغذیه مناسبی داشته باشند؛ بدون شک، نوزادشان در شرایط روحی و جسمی سالم‌تری به دنیا می‌آید.

کلام آخر

بیشتر افراد مبتلا به ADHD زندگی موفقی داشته‌اند و از زندگی‌شان لذت برده و می‌برند. کسانی مثل لئوناردو داوینچی، مایکل جردن، انیشتین، الکساندر گراهام بل حتی از مزایای این شرایط، قدردان هم بوده‌اند.

اگر شما نشانه‌های اختلال بیش‌فعالی را در کودک‌تان می‌بینید، قدم اول این است که در اولین فرصت با یک روان‌شناس صحبت کنید تا به‌راحتی با یک برنامه درمانی و مدیریت علائم، برای ساختن یک زندگی با کیفیت، همراهی‌تان کند.

منبع: healthline، mayoclinic، Pubmed