علائم افسردگی پس از زایمان، راه‌های تشخیص و درمان آن

افسردگی پس از زایمان یکی از چالش‌های مهمی است که بسیاری از مادران بعد از به‌دنیا آمدن نوزاد، با آن مواجه می‌شوند. این نوع افسردگی، که به آن افسردگی پس از زایمان (Postpartum period) گفته می‌شود، می‌تواند تاثیر زیادی روی زندگی مادر و خانواده‌اش داشته باشد. اگرچه تولد نوزاد یکی از شادترین لحظات زندگی هر مادری است اما بعضی از مادران ممکن است احساس غم، اضطراب و بی‌انگیزگی را تجربه کنند که به افسردگی پس از زایمان مرتبط است.

در این مقاله، به بررسی علل، علائم و راهکارهای مقابله با افسردگی بعد از زایمان می‌پردازیم. با آگاهی و شناخت این مسئله، می‌توانیم به مادران جدید کمک کنیم تا با این دوره دشوار راحت‌تر کنار بیایند و از حمایت‌های لازم بهره‌مند شوند.

افسردگی پس از زایمان چیست؟

این نوع افسردگی که بسیاری از مادرها بعد از به‌دنیا آمدن نوزاد با آن روبرو می‌شوند، وضعیتی است که مادر در ماه‌های بعد از زایمان، احساسات یا افکار منفی شدید و طولانی‌مدتی را تجربه می‌کند. این احساسات ممکن است به حدی قوی باشند که حتی مادر نتواند کارهای روزانه مانند مراقبت از خود و کودک‌ را به‌خوبی انجام دهد.

با توجه به آمار، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد زنان، بعد از تولد نوزادشان افسردگی پس از زایمان را تجربه می‌کنند. این افسردگی اغلب بین ۱ تا ۳ هفته بعد از تولد نوزاد ظاهر می‌شود و ممکن است تا بیشتر از ۲ هفته هم طول بکشد. بعضی از زنان ممکن است تا یک سال درگیر افسردگی بعد از زایمان باشند و بعضی دیگر هم احتمالا علائم این افسردگی را از دوران قبل از زایمان یعنی در دوران بارداری، تجربه می‌کنند.

علائم افسردگی بعد از زایمان

تجربه احساسات منفی مانند سردرگمی، غم و پوچی در دوران بعد از زایمان، به‌خصوص در چند ماه اول، به‌دلیل عضو جدید خانواده و تغییرات در سبک زندگی طبیعی است اما اگر احساسات شما خیلی شدید و طولانی‌مدت شوند و در انجام کارهای‌تان اختلال ایجاد کنند، لازم است برای بهبود آن اقداماتی انجام دهید. از جمله شایع‌ترین علائمی که ممکن است بعد از زایمان تجربه کنید، عبارتند از:

• احساس ناامیدی
• اضطراب شدید
• نوسانات خلقی شدید
• تحریک‌پذیری و عصبانیت ناگهانی
• زودرنج بودن و زیاد گریه کردن
• مشکل در برقراری ارتباط با نوزاد
• احساس کافی نبودن
• تغییر در اشتها (بی‌اشتهایی یا پرخوری)
• اختلال در خواب (بی‌خوابی یا خواب زیاد)
• از دست دادن انرژی و احساس خستگی مداوم
• مشکل در تمرکز
• بی‌حوصلگی در انجام کارهای روزمره
• انزوا و کناره‌گیری از اطرافیان
• عدم تمایل به انجام کارهای مورد علاقه
• احساس بی‌ارزشی، شرم و گناه
• حمله عصبی (حمله پانیک)
• سردرد همراه با مشکلات گوارشی

در صورتی‌که این علائم را تجربه کردید، حتما در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید تا افسردگی به موقع تشخیص داده شده و با انجام چند راهکار مراقبتی، از تشدید آن جلوگیری کنید و درمان شوید.

عوامل خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان

عوامل زیادی از جمله ژنتیک، تغییرات هورمونی، عاطفی و سایر عوامل محیطی در ایجاد افسردگی بعد از زایمان نقش دارند. اما عواملی هم هستند که مادرها را بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال قرار می‌دهد، مانند:

• سابقه افسردگی، چه در دوران بارداری چه زمان‌های دیگر
• تجربه سندرم پیش از قاعدگی قبل از پریود
• داشتن سابقه مشکلات روحی روانی
• سابقه خانوادگی افسردگی یا سایر مشکلات خلقی
• تجربه افسردگی بعد از زایمان در بارداری‌های قبلی
• تحت فشار و استرس زیاد قرار داشتن
• سختی بازگشت به کار
• داشتن دوقلو یا چندقلو
• تجربه زایمان زودرس
• داشتن نوزادی با بیماری‌های خاص
• اختلال دوقطبی
• داشتن مشکل در شیردهی
• نداشتن یک حامی و همراه

در صورتی‌که هر یک از این علائم، به‌خصوص سابقه افسردگی بعد از زایمان‌های قبلی را دارید، بهتر است از همان ابتدا برای پیشگیری از افسردگی به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص افسردگی بعد از زایمان

قبل از آنکه به تشخیص افسردگی بعد از زایمان بپردازیم، لازم است علاوه بر افسردگی بعد از زایمان (PDD) که در این مقاله به‌طور مفصل به آن پرداختیم، دو اصطلاح کلی دیگر که مربوط به تغییرات خلقی زنان بعد از زایمان می‌شود را بررسی کنیم:

اندوه بعد از زایمان (Baby Blues): برای ۷۰ درصد از مادران در روزهای بعد از تولد کودک اتفاق می‌افتد. در این روزها ممکن است تغییرات خلقی ناگهانی را تجربه کنید؛ مثلا یک لحظه احساس شادی داشته باشید و سپس به فاصله زمانی کمی احساس غم و اندوه سراسر وجود شما را بگیرد یا ممکن است بدون دلیل گریه کنید و احساس بی‌حوصلگی، بدخلقی، بی‌قراری، اضطراب و تنهایی داشته باشید.

معمولا این نوع افسردگی تنها چند ساعت یا در فاصله زمانی ۱ تا ۲ هفته بعد از زایمان ادامه پیدا می‌کند و نیازی به مراجعه به پزشک نخواهد داشت. اغلب اوقات، پیوستن به گروه‌های حمایتی متشکل از مادران و هم‌صحبتی با آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند.

روان‌پریشی بعد از زایمان (Postpartum psychosis): این نوع افسردگی وارد مرحله بیماری می‌شود و خیلی سریع، باغلب در ۳ ماه اول بعد از زایمان اتفاق می‌افتد. در این اختلال، ممکن است مادران ارتباط خود را با دنیای واقعی از دست دهند، دچار توهمات شنیداری (شنیدن صداهایی که در واقع رخ نمی‌دهند، مانند صحبت کردن با یک فرد) و هذیان‌گویی شوند.

همچنین ممکن است علائم دیگری مانند بی‌خوابی، احساس آشفتگی، عصبانیت، احساس سردرگمی و بی‌قراری و رفتار‌های عجیب و غریب را هم تجربه کنند. افراد مبتلا به روان‌پریشی بعد از زایمان نیاز به درمان فوری دارند و تقریباً باید به‌طور مداوم دارو مصرف کنند.

برای تشخیص اینکه آیا به افسردگی بعد از زایمان مبتلا هستید یا نه، لازم است به پزشک مراجعه کنید. پزشک با بررسی علائم گفته‌شده و تست افسردگی پس از زایمان، در صورت نیاز، شما را به یک روانپزشک معرفی می‌کند تا اقدامات درمانی لازم برای افسردگی بعد از زایمان انجام شود.

درمان افسردگی بعد از زایمان

همان‌طور که گفتیم لازم است به محض مشاهده علائم افسردگی بعد از زایمان، جوانب احتیاط را رعایت کرده و به پزشک مراجعه کنید.

پزشک بعد از بررسی علائم و احساسات شما و تشخیص اینکه آیا به افسردگی بعد از زایمان مبتلا هستید یا نه، گزینه‌های درمانی که ممکن است شامل روان‌درمانی (گفتگو با یک مشاور یا روانشناس) یا داروهای ضد افسردگی باشد را توصیه می‌کند.

داروهای ضد افسردگی با متعادل کردن مواد شیمیایی در مغز به بهبود خلق‌وخو کمک می‌کند. در میان انواع مختلف داروهای ضد افسردگی، پزشک مطابق با بررسی‌های خود یکی از آن‌ها را تجویز می‌کند. در نظر داشته باشید که ممکن است یک ماه طول بکشد تا دارو تاثیر خود را روی فرد نشان دهد.

در روان‌درمانی، این امکان را دارید تا با یک متخصص سلامت روان درباره احساسات خود صحبت کرده و با کمک او، مسائل را مدیریت کنید. گاهی اوقات این جلسه‌ها به‌صورت تکی یا به شکل گروهی برگزار می‌شود که می‌توانید در جلسات گروهی، افرادی با چالش‌های مشابه خود را پیدا کنید.

حال ممکن است برایتان سوال پیش بیاید که نمی‌توان به تنهایی افسردگی بعد از زایمان را درمان کرد؟ لازم است بدانید که PDD موضوعی نیست که بتوان آن را به‌تنهایی درمان کرد اما چند راهکار وجود دارد که به مقابله با افسردگی پس از زایمان بسیار کمک می‌کند:

سبک زندگی سالم را انتخاب کنید

هر روز فعالیت فیزیکی را در برنامه روزانه خود داشته باشید؛ چه پیاده‌روی با نوزادتان باشد چه ورزش در خانه. سعی کنید به اندازه کافی بخوابید و غذاهای سالم بخورید.

انتظارات واقع‌بینانه از خودتان داشته باشید

با به‌دنیا آمدن کودک دلبندتان، در حال تجربه سبک جدیدی از زندگی هستید. پس بهتر است زیاد به خودتان سخت نگیرید و سطح انتظارات خود را واقع‌بینانه ببینید.

برای خودتان بیشتر وقت بگذارید

زمانی که کودک شما می‌خوابد، زمان مناسبی برای انجام کارهای مورد علاقه مثل کتاب خواندن، فیلم دیدن، مراقبت‌های پوستی (استفاده از ماسک‌های صورت) و … است.

با دیگران در ارتباط باشید

متاسفانه بیشتر مادران مبتلا به افسردگی بعد از زایمان، منزوی می‌شوند و ارتباط خود را با آدم‌های اطراف قطع می‌کنند که این موضوع می‌تواند باعث تشدید افسردگی بعد از زایمان شود. با اینکه ممکن است سخت باشد اما سعی کنید با اطرافیان درباره احساسات خود صحبت کنید یا با مادران دیگر چالش خود را در میان بگذارید تا از تجربه‌های آن‌ها برای بهبود وضعیت استفاده کنید.

توصیه‌های پزشک را جدی بگیرید

احتمالاً بعد از مدتی مصرف دارو یا روان‌درمانی که احساس بهتری خواهید داشت، بخواهید روند درمان را قطع کنید که این کار ممکن است وضعیت را تشدید کند و به هیچ‌وجه نباید این کار را انجام دهیم.

نقش همسر در افسردگی بعد از زایمان

از آنجایی‌که همسرتان نزدیک‌ترین فرد خانواده به شماست، می‌تواند تاثیر چشمگیری روی شما داشته باشد و همچنین به تسریع روند درمان کمک کند. از جمله راهکارهایی که برای همسران توصیه می‌شود، توجه به چند نکته ساده‌ای است که در زیر به آنها اشاره کردیم:

• آشنایی با علائم و نشانه‌های افسردگی بعد از زایمان که در این مقاله به انها اشاره کردیم
• همراهی همسر در مراجعه به پزشک
• گوش دادن به صحبت‌های مادر و همدلی با او
• کمک به مادر در مراقبت از کودک
• همکاری با مادر برای انجام کارهای آرامش‌بخش مانند پیاده‌روی، وقت‌گذراندن با دوستان و مواردی که به او کمک می‌کند سریع‌تر به وضعیت روحی متعادل برگردد.

کلام آخر

حالاکه با علائم و عوامل افسردگی بعد از زایمان آشنا شدید، می‌توانید با آگاهی بیشتری برای درمان آن اقدام کنید. همان‌طور که متوجه شدید این نوع افسردگی موضوعی نیست که بتوان به تنهایی آن را رفع کرد و بهتر است از اطرافیان مورد اعتماد کمک بگیرید. در صورتی‌که تجربه افسردگی بعد از زایمان داشتید، در بخش دیدگاه این مقاله از تجربیات خود و روش‌ مقابله با آن برای‌ ما بنویسید.

سوالات متداول افسردگی بعد از زایمان

آیا افسردگی بعد از زایمان فقط بعد از اولین زایمان اتفاق می‌افتد؟

نه لزوما. ممکن است بعد از هر زایمانی، مادر دچار افسردگی شود.

آیا افسردگی بعد از زایمان روی کودک هم تاثیر دارد؟

بله. به‌صورت غیرمستقیم کودک هم تحت تاثیر آن قرار می‌گیرد. هر گونه اضطراب و استرسی که داشته باشید، می‌تواند تاثیر منفی روی دلبندتان بگذارد و بهتر است در اولین فرصت برای درمان آن اقدام کنید.

اگر افسردگی بعد از زایمان درمان نشود، چه اتفاقی می‌افتد؟

ممکن است احساسات منفی شدید برای مدتی طولانی در شما باقی بماند و این موضوع می‌تواند رابطه شما با کودک و همچنین رشد سالم او را با مشکلاتی روبرو کند.